نقدی بر نخستین نمایشگاه لباس عاشورایی

طراحی لباس، از جمله حوزه‌های مهم و کاربردی در طراحی است؛ هر چند شکل سنتی یا بازاری آن -به شکل خیاط خانه‌ها و مراکز تولیدی- در کشور ما رواج بیشتری دارد، اما حوزه آکادمیک و دانشگاهی آن نیز چند سالی است که جدی‌تر از گذشته دنبال می‌شود. در طراحی لباس دیگر صرفاً مسئله پوشش و رفع نیاز مطرح نیست، بلکه طراح در مقام هنرمندی ظاهر می شود که آراء و اندیشه‌های خود را در قالب طراحی لباس به ظهور می‌رساند، اتفاقی که می‌توان به شکل ملموس‌تر و البته حرفه‌ای‌تر در سایر کشورها به ویژه فرانسه، مشاهده کرد. 

امسال در اتفاقی بی‌سابقه هم‌زمان با شروع ماه محرم، شاهد برپایی «نخستین نمایشگاه لباس عاشورایی» بودیم که فی نفسه رخ داد مهم و مبارکی در عرصه هنرهای کاربردی و به ویژه طراحی لباس به شمار می‌آید، چرا که با توجه به فرهنگ عزاداری محرم در نزد شیعیان و به ویژه ایرانیان، توجه به طراحی لباسی مناسب و متناسب با این ایام خاص کار ارزشمندی است که تا به حال به آن پرداخته نشده و صرفاً لباس سیاه و سیاه‌پوشی، مهم‌ترین عنصر بصری عزاداری‌ها به حساب می‌آمده است.

هر چند این نمایشگاه در سه بخش و با محوریت «طراحی لباس عزاداری اقوام استان‌ها در ماه محرم و صفر، طراحی لباس‌های آئینی ویژه مراسم عزاداری در تکایا و هیئت ها در ایام محرم و طراحی لباس برای مراسم تعزیه خوانی واقعه روز عاشورا» برگزار گردید، اما آن‌چنان که از خروجی خبری آن برمی‌آید، حاصل این سه بخش هر چند در عنوان‌بندی بسیار خوب و مهم هستند اما در عمل آوردۀ جدیدی در این عرصه نداشته‌است. 

متأسفانه مسئولین نمایشگاه مذکور هم در بخش طراحی لباس و هم در نحوۀ ارائه البسه، چندان خوش ذوق نبوده‌اند و گویا به صرف برپایی نمایشگاه اکتفا کرده‌اند. مسلماً کپی کردن تصاویر و عناصر گرافیکی بر روی پس زمینه سیاه لباس‌ها ارتباطی با حوزه طراحی لباس ندارد و جایگزین کردن نمادهای عاشورایی هم‌چون پَر، دست، پرنده و غیره در عوض سرهای مدل‌ها، هر چند در معنا قابل توجه می‌نمایاند، اما در ظاهر چندان زیبا و اثرگذار نیست. 

در کل باید گفت نفس برگزاری چنین رویدادهای فرهنگی-آئینی هرچند مبارک است، اما تا زمانی که به طور هدفمند و با مطالعه کافی به سراغ این رخ‌دادهای مهم نرویم، چیزی دستمان را نخواهد گرفت، بلکه فقط ذوق جامعه را نسبت به چنین موضوعاتی کور خواهیم کرد. 

تکیه بالای تجریش معروف به تکیه علیا

در میان شلوغی بازار تجریش، به سردری بر می خوریم که مدخلی است برای ورود به تکیه بالا، که قدمت آن به سال ۱۲۷۹ شمسی برمی گردد. نام این مکان اشاره دارد به تکیه ی دیگری که در انتهای بازار قرار گرفته و به تکیه پایین شهرت دارد و به دلیل دوری نسبی از بازار تجریش، از رونق کمتری برخوردار است. تکیه بالا، معروف به تکیه علیا، محوطه ای است درون گرا با چهار مدخل ورودی، که توانسته بخش های مختلف بازار را به هم متصل کند و این عامل، اهمیت این میدان محلی را دو چندان کرده است. این فضا، به وسیله ستون های آهنی که پیش تر از جنس چوب بودند، مسقف شده؛ ولی در اصل همچون بسیاری از تکیه ها در تهران بدون سقف بوده است. در بخش میانی این تکیه، تخت هایی قرار گرفته است که دور تا دور این تخت ها، در ایام معمولی سال، به فضایی تبدیل می شود پررونق، جهت خرید و فروش میوه و سبزیجات و در ایام محرم آن را فرش پوش کرده و محلی می شود برای واعظ و روضه خوان. در طول ماه محرم، فضای پیرامونی این تکیه را که حجره های فرش فروشی احاطه کرده اند، از فروشندگان خالی شده و با پارچه های سبزرنگ و نقش مایه های مذهبی، پوشانده می شوند. مراسم ماه محرم به ویژه در روزهای تاسوعا و عاشورا در بازار تجریش با شکوه برگزار می‌شود و مردم از نقاط دور و نزدیک برای شرکت در این مراسم و یا تماشای آن به این محل می آیند. از جمله دیدنی های این تکیه، علم‌ها و نخل مخصوص مراسم ماه محرم است.
 این که مکانی در شهر هویت ساز می شود، تنها به دلیل کالبد آن نیست، که حتی با گذشت زمان دچار تغییر می شود؛ بلکه به دلیل روحی است که در کالبد آن دمیده شده و گاه فراتر از اهالی محل، برای مردم یک شهرخاطره سازی می کند.