برای ساخت مسجد حتما نیازی به سرمایه گذاری‌های عظیم و برنامه ریزی‌های دولتی نیست و اتفاقا اقدامات مردمی کارسازتر است. در گذشته مردم بیشتر برای چنین کارهایی همت داشتند و حرکت‌های خودجوشی برای ساخت مساجد انجام می‌دادند. برای مثال در نایین رسمی برای ساخت مسجد در میان مردم رایج بوده تا حضور در نماز جماعت را برای همه آسان و سریع کند. آنها در میان بافت‌های مسکونی برای خود مسجدی کوچک می‌ساختند که شاید بتوان گفت به دلیل محدود بودن فعالیت در آن بیشتر به نمازخانه شباهت دارد و تنها از طریق درب ورودی آن قابل شناسایی است. ساخت این مساجد با همکاری خود مردم و از طریق دانش عمومی آنها از سازه و معماری بوده و مکان مسجد نیز، در زمین‌های وقفی‌ای که بخشی از زمین خانه‌های آنها را شامل می‌شده، قرار می گرفت. مردم با اختصاص دادن بخش کوچکی از خانه های خود، مسجدی با ابعاد کوچک می‌ساختند که تنها فضای آن را همان شبستان شکل می‌داد و تنها فعالیت رایج در آن نیز برقراری نماز جماعت بود. هنوز هم برخی از این مساجد در نایین فعال هستند که البته مورد تعمیر و بازسازی نیز قرار گرفته‌اند.
پژوهشی دربارۀ این مساجد با عنوان «مساجد نمازخانه‌ای» در مجله آبادی شماره ۷۰ به چاپ رسیده که تصاویر ارائه شده حاصل پژوهش خانم‌ها مهسا دلشاد و سیما ابراهیمی در این مقاله است.
