نمایشگاه تهران در قاب کاشی

دوره قاجار یکی از دوره های مهم و تأثیرگذار در تاریخ ایران محسوب می شود که به دلیل زیاد شدن مراودات فرهنگی/سیاسی با غرب، تحولات عظیم و شاید نه چندان خوشایندی در معماری ایران رخ داد. هنر کاشی کاری و تزیینات بنا هم به نوعی دستخوش الگوپذیری و تقلید از غرب شد. از کاشی به عنوان عنصری تزیینی (نقش‌های منعکس شده روی آن در این  دوره)، می توان به عنوان سندی برای اثبات این ادعا استفاده کرد. در کاشی کاری این دوره با الهام از کارت پستال ها و تمبرها و موضوعات نوظهوری همچون؛ مناظر طبیعی و پرندگان، انسان با لباس اروپایی، تاج، گل لندنی و ..._که همگی سوغات فرنگ بودند_شاهد طرح ها و تزییناتی متفاوت هستیم. این تأثیرپذیری با ورود رنگ های جدیدی همچون قرمز و ارغوانی در این هنر، به اوج خود رسید.

در همین راستا دو تن از هنرمندان کشور به نام های همایون عبدالرحیمی و فاطمه مجدنیا، حاصل ۵ سال فعالیت تحقیقاتی خود بر روی هنر کاشی کاری دوره قاجار را در قالب حدود ۲۰۰ قطعه عکس به نمایش گذاشتند. در این نمایشگاه که در خانه هنرمندان تهران و از ۱۸ تا ۲۴ آبان ماه سال جاری برگزار شد، عکس هایی از قطعات کاشی های به جامانده از بناهای این دوره به نمایش درآمدند که بیانگر نقوش، مضامین و سیر تحول هنر کاشی کاری در این دوره است. چیدمان عکس ها و نورپردازی محل برگزاری نمایشگاه از نقاط قوت و شاید وجه تمایز آن باشد. به گونه ای که  می توان نحوه قرارگیری و ابعاد عکس ها را تعمدی هنرمندانه برای تداعی هرچه بیشتر دیواری با کاشی کاری های رنگی و سنتی به شمار آورد.

بدون عنوان / سوگل موحدپور

جشنواره هنرهای تجسمی فجر امسال با همه‌ی نقاط ضعف و قوتش برگزار شد، ولی آنچه در این نمایشگاه توجه را جلب می کرد، استفاده ی هنرمندان از نمادها و ابزار هنر سنتی ایران در فضایی دوگانه بود. گاه این  نمادها به خدمت در آمده بودند تا پیامی نو منتقل کنند و گاه تصویر و پیامی منفی.
 بدون عنوان اثر خانم سوگل موحدپور، یکی از آثار چیدمانی است که از هنرهای سنتی ایران بهره برده. در این اثر کاشی هفت رنگ که در معماری اسلامی ایرانی جایگاه  منحصر به فردی دارد مورد استفاده قرار گرفته. در نگاه اول ارتفاع  کم کاشی‌های هفت رنگ که به صورت صفحات نامتعادل از سقف آویزان است با آینه‌های شکسته فرش شده روی زمین، احساس فشار را به بیننده القا می‌کند.
شکستن آینه در آینه‌کاری ایرانی، نماد شکسته شدن انسان و رهایی او از خود است، ولی در این اثر  انعکاس سقف کاشی‌کاری شده به‌جای مخاطب، در آینه‌هایی که بدون نظم خاصی شکسته‌اند، نه تنها قصد انتقال این تفکر را ندارد بلکه فضایی منفی و بیزار از گذشته را نشان می‌دهد. شاید هدف هنرمند رهایی از قیود هنرهای گذشته است در این صورت سال‌هاست که این اتقاف اقتاده است و این سخن، تازه ای نیست. با مطالعه جمله ای که هنرمند برای توضیح کار خود گذاشته است این پازل کامل می‌شود.
در توضیح این اثر آمده است: آنچه در آینه می‌بینم انعکاس معکوس سقفی است که بر سر من سنگینی می‌کند.
به نظر می‌آید هنرمند این اثر با استفاده از این نمادها در اثر خود و جمله‌ی توضیح آن، قصد خلق اثری انتقادی را دارد که هنر گذشته ایران را به چالش می‌کشد ولی باز هم نمی توان  نظری نزدیک به قطعیت در مورد این اثر چیدمان داد و مفاهمی دوگانه در آن، ممکن است ذهن بیننده را به  هرطرف سوق دهد.

تزئینات کاشیکاری تکیه معاون الملک در کرمانشاه

تکیه معاون الملک، تکیه ای که سرتاپا، حکایت از گذشته شهری دارد که در آن بنا شده است و گویی تاریخ خانه ای شده است از شهر کرمانشاه. از وجوه تمایز این تکیه، به عنوان مهمترین تکیه شهر، از سایر تکایای کرمانشاه و حتی ایران، تزئینات کاشی کاری منحصر به فرد آن است. کاشی هایی که از لحاظ تکنیک، به دو دسته کاشی های برجسته و هفت رنگ و از لحاظ موضوع نقوش، به دو دسته ی تصویری و غیر تصویری تقسیم می شوند. کاشی های تصویری، به تصاویر رجال سیاسی، مذهبی و شخصیت های اساطیری، مناظر و ساختمان ها در گذشته اشاره دارد و کاشی های غیر تصویری، نقوش هندسی و اسلیمی و نیز آیات قرآن، احادیث، ادعیه و اشعار را بر خود دارند.
از جمله تصاویری که بر روی کاشی‌ها حک شده است؛ صحنه‌هایی از غزوات حضرت محمد(ص)، نبردهای حضرت علی(ع)، حوادث کربلا، تصاویر سلاطین باستانی ایران، از جمله پادشاهان هخامنشی و تصاویری از تخت جمشید است که در نوع خود بی نظیر است. بر روی دیوارهای عباسیه نیز، صحنه‌هایی از ورود حضرت یوسف به کنعان، بارگاه امام علی (ع) و پسرش حسین دیده می‌شود. البته بیشترین حجم تصاویر و نگاره های این بنا را واقعه عاشورا و حوادث مرتبط با آن روایت می کند که با موضوع اصلی بنا هم خوانی دارد. این کاشی ها، منبع ارزشمندی برای بررسی ویژگی های مردم شناسی، تاریخی و اجتماعی منطقه کرمانشاه به شمار می روند؛ اگرچه طی سال ها به سبب مرمت ناشیانه، آسیب فراوانی دیده اند. این کاشی ها با موضوعات جالب توجهی که دارند، خود به تنهایی می توانند منبعی باشند مصور و موسق از داشته های شهر کرمانشاه، که شاید با خواندن کتاب های مفصل تاریخی به آن دست نیافت.