طراحی مسجد محمدرسول‌الله از جمله طرح‌هایی است که به نظر می‌رسد در جستجوی قالبی جدید برای معانی نهفته در معماری مساجد گذشته‌اند. اگر این فرض را درست بدانیم، مقایسۀ فرم و معانی دریافت شده از مسجد با مساجد گذشته خالی از لطف نیست. ظاهر مسجد در نگاه اول برای مخاطب قدری آشناست؛ چراکه عناصری چون گنبد و مناره در آن مشاهده می‌شود. دو منارۀ مسجد در دو سوی رواقی قرار گرفته‌اند که مسیر دسترسی به شبستان است اما به دلیل تناسبات رواق و فرم منحنی اتصال مناره‌ها به رواق، از قابلیت مناره‌ها در تأکید بر محور عمودی کاسته شده، درحالی که در معماری مساجد گذشته مجموعۀ ایوان، گنبد و مناره‌ها، ترکیبی را می‌ساخت که جهتی عمودی را بر جهت افقی صحن مسجد و رواق‌های اطراف آن حاکم می‌کرد.
از سوی دیگر، در شبستان مسجد شکافی در گنبد مشاهده می‌شود که در جبهۀ رو به جنوب گنبد قرار گرفته و محل عبور نور خورشید در زمان ظهر به داخل شبستان است. در طراحی این نورگیر، ایده‌ای از سوی طراحان برای ورود نور و القای معانی مشاهده نمی‌شود؛ چراکه از سویی مضامین قسمتی از کتیبه که نور شکاف بر آن می‌تابد، حاکی از توجه خاصی به این اتفاق در شبستان نیست و یا اینکه فرم شعاع نور گذر کرده از شکاف یادآور طرحی خاص نمی‌تواند باشد؛ ضمن اینکه فرم پدید آمده با دو محور عمود بر هم اقطار لوزی غیر متساوی الاضلاع خود، تداعی کنندۀ فرم صلیب شده است.
همچنین اهمیت حفظ حضور قلب در نمازگزاران منجر به توجه خاص به مسئلۀ روشنایی و محل جانمایی نورگیرها در مساجد گذشته بوده است. از این رو در شبستان‌ها معمولا نورگیرها در جبهه‌های مخالف جهت قبله قرار داشتند و یا در ارتفاع پاکار گنبد قرار داده شده‌اند که با وجود ایفای نقش خود در روشنایی شبستان، مخل تمرکز نمازگزاران نیستند. اما در طراحی نورگیرهای شبستان مسجد محمدرسول‌الله، نورگیرهایی سرتاسری در جهت قبله مشاهده می‌شود که در مقابل دید نمازگزاران تعبیه شده‌اند و می‌توانند مخل توجه آنها در حین نماز باشند.
