ترکیبات زیبای آجر و کاشی، صحنه های بدیعی را در معماری ما به یادگار گذاشته است. این ترکیبات از ویژگی هایی برخوردار است که انسان را به فکر جای خالی آن در معماری امروز فرو می برد.
سردر خانقاه شیخ عبدالصمد نظنز مزین به نمونه ای زیبا از این هنر است. در این سردر می توان هنر استادکاران را در استفاده از فنون کاشی معقلی، آجر مهری و کاشی نگین مشاهده کرد. کاشی معقلی که به کاشی درهم نیز معروف است از کنار هم قرار گرفتن قطعات کاشی و آجر با اشکال مربع و مستطیل پدید می آید. آجرهای مهری نیز آجرهایی هستند که نقوش برجسته یا فرورفته روی آن ها ایجاد شده است. گاهی این آجرها در حین کار در حالت نیمه خشک برش داده می شوند و بعد برای استفادۀ نهایی به کوره می روند. کاشی نگین نیز با قرار دادن تکه های کوچک کاشی در میان آجرها ساخته می شود.
در تزیینات این بنا کاشی معقلی، هم در کتیبه ها و هم در نقوش تزیینی به کار رفته و در رنگ های فیروزه ای و لاجوردی قابل مشاهده است. در کنار تزیینات کاشی معقلی، قاب هایی از نقوش برجستۀ آجرهای مهری تعبیه شده که با ایجاد زمینۀ خاکی رنگ، جلوۀ بیشتری به کاشی ها می بخشد. ترکیب آجرهای مهری و کاشی های نگین نیز به دلیل تنوع هندسی نقوش و جلوۀ خاص رنگ هایشان کیفیتی پیدا کرده اند که در بستر خاکی رنگ آجرها به خوبی می درخشد.
محدثه آهنی امینه
