سومین همایش مشق صلوات

زبان و به فراخور آن خط از بزرگترین اختراعاتِ بشر  محسوب می‌شود؛ که پس از گذشتِ هزاران سال، در کنار کارکردِ ارتباطی خود، به سبب ابعاد زیبایی‌شناسانه‌اش در قالب خوشنویسی وارد عرصۀ هنر‌ گردیده است. در این میان هنر خوشنویسی در نگاه مسلمانان هنر تجسم کلام وحی به حساب می‌آید، که همواره به عنوان یکی از والاترین هنرها مورد توجه بوده است.

سید حسین نصر، استاد علوم اسلامی دانشگاه جرج واشنگتن معتقد است، اسلام خطاطی را به عنوان یک هنر معرفی کرد و نخستین کسی که خط را ابداع کرد، به شهادت شیعه و سنی علی ابن طالب بود. در اصل خطاطی پاسخ جانِ مسلمان به تحولاتی بود که ریشه در قرآن و معنویت آن داشت.

از این‌رو به سبب نقش مهم خط و خوشنویسی در کتابت قرآن کریم، سومین همایش خوشنویسی «مشق صلوات» با حضور بیش از سیصد هنرمند، در روز سه شنبه 14 آذر ماه هم‌زمان با سالروز ولادت رسول اکرم (ص) و با هدف فرهنگ‌سازی و تأثیرگذاری بر جامعه، با بهره‌گیری از غنای معنایی و محتوایی ذکر صلوات و ایجاد بستر مناسب برای اندیشیدن و تعمق جامعه هنری کشور در ابعاد شخصیتی حضرت محمد (ص) و تبلور یافته‌های ایشان در قالب زبان هنر، در مرکز همایش های فرهنگی هنری بهاران برگزار گردید.

تکنیک لاستر/عباس اکبری

"لاستر بیش از۸۰۰ سال پیش به وجود آمد. ابوالقاسم، سفال گر و تاریخ دان در مورد لاستر می گوید: (( لاستر چیزی است که به آرامی آتش دیده، مثل طلای سرخ نور را منعکس کرده و مثل نور خورشید می درخشد.)) ظروف لاستر با سطوح درخشان از تغییر شکل نقره و مس به طلای درخشان به  دست آمده است که در طول قرن ها این دانش ناپدید شده بود."(۱)
عباس اکبری  دانش آموخته دکترای پژوهش هنراز دانشگاه تهران و مدرس دانشکده معماری و هنر دانشگاه کاشان، با پژوهشی عمیق بر روی این تکنیک قدیمی و احیای آن توانسته است، این تکنیک کهن کاشان را در آثاری مدرن زنده کند. ایشان مجموعه آثار خود با لعاب زرین فام را در نمایشگاه گروهی "سفالینه های زرین فام از دیروز تا امروز" در سال۱۳۹۲ به نمایش گذاشته و به صورت مکتوب نیز کتابی از این آثار تحت عنوان ظرف ها منتشر کرده اند که  استادانی چون آلن کایگر، گرگ دیلی و فرانک هلمس  از بزرگان هنرسرامیک جهان بر آن مقدمه نوشته اند.
لاستر که ما آن را با نام لعاب زرین فام می شناسیم بین قرن های ۵تا۸ هجری قمری که دوره دوم سفالگری ایران و اوج این هنر بوده است، ابداع و متداول شد. این لعاب، تشکیل لایه بسیار نازکی از نانو ذرات مس و نقره با جلای فلزی در طیف های رنگی گوناگون است که بر روی لعاب در سومین مرحله پخت در شرایط احیاء کوره ایجاد می گردد. در ساخت لعاب این سفالینه که از گونه‌های نفیس و بسیار با ارزش در میان ظروف سفالین دوره اسلامی است، از تکنیک خاصی استفاده می‌شود. دست‌یابی به این تکنیک آنقدر سخت است که گاه هنرمندان و صنعتگران عدم توفیق خود را به نایافتنی بودن و غیرقابل پیش‌بینی بودن آن نسبت می‌دهند. اما هنرمندانی چون عباس اکبری با کاوش های علمی و بررسی منابع به جای مانده از دوران اسلامی به خوبی آن را باز آفرینی کرده است.علاوه بر تکنیک منحصر به فرد این ظروف، کنتراست داخل و بیرون آنها و استفاده ی هنرمندانه از خط فارسی و رنگ های درخشان این تکنیک، مجموعه ظرف ها را متفاوت و جذاب کرده است.

۱. گرگ دیلی، مدیرگروه سرامیک دانشکده هنر دانشگاه دولتی استرالیا، برگرفته  از کتاب ظرف ها، نوشته عباس اکبری.۱۳۹۲.نشرپیکره

رد پای خط در تایپوگرافی مهدی حسینی

گرافیست های حرفه ای معتقدند مسلط بودن برخوشنویسی برای یک گرافیست حیاتی است. دانشی که با وجود نرم افزارهای گوناگون هم جایگزینی برایش وجود ندارد. سید مهدی حسینی از جمله گرافیست هایی است که به خوشنویسی مسلط است و شاید همین امر منجر شده که او علارغم تسلطش در حوزه های مختلف گرافیک بیشتر آثارش در زمینه ی تایپوگرافی باشد. طراحی جلد های حسینی هم تحت تاثیر تایپوگرافی است.

نوع استفاده ی این هنرمند از رنگ در آثارش، نشان از دانش او بر رنگ دارد. حسینی در کارهایش تناسب استفاده از رنگ های گرم و سرد را به خوبی برقرار کرده است.

در اکثر کارهای حسینی استفاده از خط را شاهدیم، وی بر پایه ی خطوط نسخ، کوفی بنایی و نستعلیق ترکیبات تازه و نویی خلق می کند که در عین سادگی چشم نوازند.

سید مهدی حسینی در سال ۱۳۵۴ در شهر مقدس قم به دنیا آمد و در ۲۲ سالگی عضو انجمن خوشنویسان ایران شد. او در سال ۱۳۸۰ به عضویت انجمن هنرهای تجسمی درآمد.

دهمین سوگوارۀ هنر عاشورایی/ پرچم‌های سوگواری

حوزه هنری امسال نیز در راستای جریان ابدی «کل یوم عاشورا و کل أرض کربلا»، به رسم سال‌های قبل، همزمان با ورود به ماه محرم، دهمین دوره از سوگواره هنر عاشورایی را برگزار و آثار برگزیده را طی نمایشگاهی در معرض دید علاقه‌مندان به ساحت هنر دینی و عاشورایی قرار داد. 

در این دوره از سوگوارۀ هنرهای عاشورایی در بخش پرچم‌های سوگواری که زیر مجموعه بخش پوستر به حساب می‌آید، از مجموع آثار ارسالی به دبیرخانه ۱۷ اثر از ۱۴ هنرمند به بخش نمایشگاهی جشنواره امسال راه یافت؛ که از این میان هیأت داوران متشکل از آقایان احمد آقاقلی‌زاده، محمد خزایی و مهدی حاجی محمدی فریمانی، ۴ اثر «یا حسین شهید» از علی‌رضا معظمی گودرزی (ارسطو)، «هیهات منا الذله» از وحید یعقوب‌لو، «چهار سلام» محسن خلیل نژاد و «صلی الله علیک یا اباعبدالله» از محمد جواد ذهات را به عنوان آثار برگزیده بخش پرچم‌های سوگواری معرفی نموده و از آنان تقدیر به عمل آوردند.

پرچم‌های عزاداری اباعبدالله الحسین (ع) یکی از بارزترین نمادهای عاشورا و یادآور پرچم‌دار و علم‌دار بزرگ کربلا حضرت ابوالفضل العباس(ع) است. پرچم‌های سوگواری در ایام محرم محدود به رنگ مشکی نیستند و  از رنگ‌های سرخ، سبز و سفید نیز در طراحی و دوخت آن ها استفاده می‌شود. اما نکته مهم در سنت طراحی پرچم‌های محرم، تقدم بصری خوشنویسی نسبت به سایر عناصر بصری است. از همین رو در طرح پرچم‌های این دوره از سوگواره هنر عاشورایی نیز هنرمندان خلاقیت خود را در استفاده از فرم‌ها و سبک‌های مختلف خط و خوشنویسی به نمایش گذاشته‌اند، چرا که به سبب وجه کاربردی پرچم، چشم مخاطب نخست خط نوشته‌های مرکز تصویر را می‌بیند و بعد اطراف آن را از نظر می‌گذراند.

طراحی گرافیک با حروف / انوشیروان مانی

حروف فارسی در مقابل ایده ها و خلاقیت هنرمندان قابلیت انعطاف زیادی دارد. بعضی هنرمندان با حروف، خوشنویسی انجام می دهند، بعضی دیگر از حروف برای طراحی پوستر، لوگو و ... استفاده می کنند و برخی هم نقاشی خط را بر می گزینند.

انوشیروان مانی هنرمندی است که با شناخت و انس با حروف فارسی توانسته است قابلیت های استفاده از حروف در موقعیت های مختلف را کشف کند و علاوه بر کالیگرافی، حروف را در آثار گرافیکی خود از قبیل پوستر و طراحی جلد کتب و مجلات به کار گیرد.
آثار وی دارای تنوع زیادی است. برای مثال در جلد فصلنامه ی نقطه ها، عبارت "فصلنامه ی تخصصی هنر و معماری" به صورت نوشته ای با فرم های متنوع و ابتدایی ولی به صورت حرفه ای و چشم نواز نوشته شده و کمی طنز و کودکانه به نظر می رسد، اما در پوستر جشن عید غدیر، حروف حالت خوشنویسی دارند و نوعی نقاشی خط به نظر می آید و تصویر حس و حال معنوی و جدی دارد. این دو اثر کاملا با هم متفاوتند اما هردو دارای کیفیت بصری بالایی هستند و توانایی هنرمند در کار کردن با حروف را نشان می دهند.

خوشنویسی در طراحی پوستر / سعید نقاشیان

خوشنویسی هنری است بی حد و مرز و می تواند با تمام هنرها تلفیق شود. اگر هنرمندی به فلسفه و دانش خوشنویسی دست پیدا کند می تواند آن را با خلاقیت خود درآمیزد و در هر اثر، بستری مناسب برای ورود این هنر ایجاد نماید.

سعید نقاشیان هنرمندی است که در خانواده ای هنردوست رشد کرده و از دوران کودکی شروع به آموختن خط نستعلیق کرده است. این آموختن کم کم به علاقه و اشتیاقی شدید برای ادامه ی هنر خوشنویسی مبدل شد و حالا وی معتقد است بزرگ ترین علاقه اش خوشنویسی است. او در آثارش سعی کرده است که به فلسفه ی وحدت وجود از نگاه بزرگان بپردازد و دست به خلق آثاری با این تفکر بزند. پوستر هایی که طراحی کرده است نیز این چنین است و خوشنویسی در آنها جایگاهی ویژه دارد.
سعید نقاشیان دارای مدرک کارشناسی ارشد رشته ی گرافیک است. وی علاوه بر تدریس در دانشگاه، خالق آثار بسیاری در زمینه ی طراحی پوستر، نشانه و جلد کتاب نیز می باشد.

حذفیات عجیب هشتمین جشنواره تجسمی فجر

وقتی همه خواب بودیم، اتفاق افتاد! برخی آثار علی‌رغم اجرا و مضمون خوب و قابل دفاع‌شان، در سکوت حذف شدند. شاید یکی از دلایل این اتفاق اعجاب انگیز، عدم در نظر گرفتن چهارچوب‌های اساسی و محکم برای برگزاری هشتمین جشنواره تجسمی فجر بود. 

هنگامی که در آستانه جشنواره از نبود بخش مهم «اهداف جشنواره» سخن گفتیم، ترسمان از امروز بود! زیرا می‌خواستیم مهمترین جشنواره تجسمی کشور، آن هم در سطح بین الملل، آوردگاه آثار شاخص و منطبق با ذائقه بومی و مذهبی ایران عزیزمان باشد تا بتواند در این فضا خط دهنده اصلی باشد نه اینکه خود مرعوب فضای حاکم شود. 

متأسفانه تعداد زیادی از هنرمندان و به ویژه خوشنویسان و نگارگران از وضعیت جشنواره تجسمی امسال رضایت چندانی نداشتند و علت اصلی آن کنار گذاشته شدن آثارشان به اتهام نگاه سنتی بوده است. گویا در جشنواره امسال تخصص و دانش هنری جای خود را به ارزش‌های نوظهوری همچون مدرن بودن داده‌اند. از جمله این آثار حذف شده می‌توان به تابلو نفیس «عروج در منا» اثر امیررضا فقیهی اشاره کرد، که با الهام از نگارگری‌های استاد فرشچیان و به عنوان ادای دِین به فاجعه دلخراش منا اجرا گردید، اما حتی در مرحله داوری اولیه نیز انتخاب نشد. همچنین «انسان علیه انسان» اثر علی‌رضا ذاکری نیز با موضوعیت داعش و گروه‌های تروریستی، سرنوشتی مشابه داشت با این تفاوت که به مرحله نمایشگاه راه یافت اما جزو 22 اثر انتخاب شده نبود. 

هر چند ادعا می‌شد که جشنواره امسال فجر توجه بیشتری به محتوا و قدرت بیان دارد اما آثار راه یافته، بیانگر مسئله دیگری بودند، چرا که برخی آثار به صرف گریز از سنت‌ها و کپی کردن نگاه‌های شبه مدرن که هیچ سنخیتی با نگاه اسلامی و حتی بومی و ملی ما نداشتند، در قلب هشتمین جشنواره بین المللی تجسمی فجر جای گرفتند.  

دلیل عمده این اتفاق تأسف بار به سیاست‌های مغشوش و چهارچوب‌های نامشخص جشنواره باز می‌گردد، چرا که سبب می‌شود فاصله میان جشنواره فجر با اهداف انقلابی آن بیشتر شود و تناسب کمتری بین آثار برگزیده با نام و هویت اصلی جشنواره وجود داشته باشد. چنین رویکردی باعث می‌شود تا جایگاه جعلی برای برخی هنرمند نماها ایجاد گردد و هنرمندان اصیل به انزوا کشیده شوند.