برگزیدگان یازدهمین دوسالانه بین المللی کاریکاتور تهران

در سال ۱۳۷۲ نخستین دوسالانه بین المللی کاریکاتور تهران به پیشنهاد مسعود شجاعی طباطبایی و محمد حسین نیرومند برگزار گردید؛ امسال نیز با گذشت ۲۴ سال، یازدهمین دورۀ این دوسالانه با حمایت دفتر هنرهای تجسمی، از سوی خانه کاریکاتور ایران و با مشارکت موسسه توسعه هنرهای تجسمی معاصر برگزار گردید و در اختتامیه‌ای که در روز  ۲۴ آذرماه در موزۀ هنرهای معاصر تهران برپا شد، برگزیدگان این دوره نیز در دو بخش کارتون و کاریکاتور معرفی و جوایز نفیسی به آن اهدا گردید.

در این دوره در بخش کارتون با موضوع آزاد مهناز یزدانی از ایران، جوزف پرچال از اسپانیا و کلاوس پیتر از اتریش به ترتیب رتبه‌های اول تا سوم را از آن خود کردند. در بخش کارتون با موضوع ایمنی و امنیت نیز توشو بورکوویچ از صربستان، شهرام رضایی از ایران و میخاییل زلاتکوفسکی از روسیه حائز رتبه‌های اول تا سوم شدند. 

هم‌چنین در بخش کاریکاتور چهره با موضوع افراد مشهور برونو همزاگیج از برزیل، امین ترابی و عارف نیازی از ایران مقام اول تا سوم را کسب نمودند. گفتنی است جایزه ویژه ۸۰۰۰ دلاری یازدهمین دوسالانه بین المللی کاریکاتور تهران به سجاد رافعی از ایران اهدا گردید. نفرات اول تا سوم بخش‌های مختلف دوسالانه نیز، علاوه‌بر تندیس دوسالانه، به ترتیب جایزه ۲۰۰۰، ۱۵۰۰ و ۱۰۰۰ دلاری دریافت نمودند.

سی پرفورمنس، سی هنرمند، سی روز

پرفورمنس‌ آرت (Performance Art) که با عنوان «هنر اجرا» در ایران شناخته می‌شود؛ نوعی نمایش، بر آمده از هنرهای تجسمی است، به منظور ارائه انگاره‌های نو و حتی تبلیغ اندیشه‌های اجتماعی و عقاید سیاسی که از اوایل سدۀ بیستم میلادی کم کم رواج یافته است. 

نمونه‌های پیشین پرفورمنس آرت با جنبش‌های فوتوریسم، کنستروکتیویسم، باوهوس، دادا و سوررئالیسم همراه بوده و سایر هنرها هم‌چون هنر کنشی و بدنی، هنر خاکی و کانسپچوآل آرت نیز به نحوی با آن پیوند دارند.

پرفورمنس آرت را «هنر زنده» نیز می‌نامند، چرا که زنده بودن مشخصۀ اصلی آن است؛ بدین معنا که در برابر مخاطبان و گاه با مشارکت ایشان اجرا می‌شود. در مجموع، امروزه پرفورمنس آرت نه به عنوان یک سبک یا جنبش هنری بلکه به عنوان یک شیوه با امکانات چند جانبه به حساب می‌آید، که از سال‌های پس از جنگ جهانی دوم تاکنون صور مختلف و مشخص‌تری در آمریکا و اروپا یافته و در بسیاری از نقاط دنیا نیز هنرمندان و مخاطبانی را به سوی خود جلب کرده است. 

با این حال پرفورمنس آرت در فضای هنری و محیط آکادمیک ایران هنوز جایگاه مشخصی نیافته، اما شکل تا حدی جدی‌تر آن را می‌توان در جشنواره تخصصی «سی پرفورمنس، سی هنرمند، سی روز» جستجو کرد. هرچند تنها شش دوره از عمر این جشنواره می‌گذرد اما حداقل در این زمان کوتاه توانسته رسمیتی نسبی به این هنر ببخشد و هنرجویان جوان را بیش از پیش با آن آشنا سازد. 

گفتنی است امسال نیز ششمین دورۀ جشنواره «سی پرفورمنس، سی هنرمند، سی روز» با هدف معرفی این مدیوم به مخاطبان و هنرمندان سایر حوزه‌های هنری، آموزش مستقیم و غیر مستقیم و انجام فعالیت‌های تحقیقی و گسترش مباحث تئوریک در این زمینه، با تمرکز بر بر رابطه میان مکان، فضا و اهمیت آن در پرفورمنس‌آرت با شرکت سی هنرمند، از ۲۱ آذر ماه تا ۳۰ دی‌ماه سال ۱۳۹۵ به همت کانون نیومدیا موزه هنر‌های معاصر تهران، برای دومین بار در مکان همین موزه برگزار گردید.

عرش بر زمین افتاد/ حسن روح الامین

بعد از ماه ها چشم انتظاری، اثر فاخر دیگری از حسن روح الامین پرده برداری شد. این نقاشی عظیم که «عرش بر زمین افتاد» نام گذاری شده، در ابعاد سه در چهار متر و با تکنیک رنگ روغن به  تصویر کشیده شده است. در این اثر لحظات آخر مبارزه ی حضرت سید الشهدا در میدان جنگ، با الهام از بیت معروف مقبل کاشانی بر روی بوم تصویر شده: «بلند مرتبه شاهی ز صدر زین افتاد/ اگر غلط نکنم عرش بر زمین افتاد»

روح الامین در این اثر پیکره های بسیاری تصویر کرده که با توجه به بزرگ بودن ابعاد اثر مهارت زیادی می طلبد. نوع رنگ بندی و نور پردازی در بسیاری از نقاشی های او و به خصوص اثر اخیر، یادآور شیوه ی نقاشی در دوره ی باروک است. رنگ ها گرم اند و با کمک نور پردازی استادانه، نقطه ای از اثر توجه مخاطب را جلب می کند که مهمترین پیکره در تابلوست و آن حضرت امام حسین(علیه السلام) است. روح الامین در این اثر هم همانند دیگر آثار مذهبی اش با مهارت و هنرمندی خاص از ترسیم چهره ی معصومین(علیهما السلام) خودداری کرده. 

این هنرمند جوان خود معتقد است می خواهد به زبان نقاشی روضه خوانی کند و گویی موفق به انجام این مهم شده است، چه آنکه در لحظه ی پرده برداری از این تابلوی تاثیر گذار، از میان جمعیت صدای گریه به گوش می رسید.

مراسم پرده برداری از آخرین اثر حسن روح الامین سه شنبه ۱۱ آبان در موزه ی هنرهای معاصر انجام شد و در این مراسم شخصیت هایی چون دکتر رجبی دوانی، آریا نژاد، مسعود شجاعی طباطبایی، امیر حسین مدرس و... حضور داشتند.

در کنار نمایش این اثر، ۹ اثر عاشورایی دیگر از روح الامین هم در موزه ی هنرهای معاصر به نمایش درآمد.

نقاشیخط / علی کیانمهر

خوشنویسی در میان هنرهای تجسمی از سابقه و اصالت بیشتری برخوردار است. این هنر هم با انتقال پیام از طریق نوشتار و هم به صورت نشان دادن مفاهیم با زیبایی های بصری با مخاطب ارتباط برقرار می کند. در واقع خوشنویسی هم جنبه ی زینتی دارد و هم جنبه ی پیام رسانی. این هنر در صورت هایی مانند نقاشی خط و تایپوگرافی نیز خودنمایی می کند. در نقاشی خط، بیشتر زیبایی بصری مهم است و مفهومی که در ذهن هنرمند است، با شکل ظاهری حروف و ترکیب هنرمندانه ی آن ها خود را نمایان می کند.

علی کیانمهر هنرمندی است که در زمینه های نقاشی خط، خوشنویسی و تایپوگرافی فعالیت دارد. در آثار وی حروف خوشنویسی شده با ترکیب بندی های اصولی با اشکال زیبا خودنمایی می کنند. رنگ هایی که او در آثارش به کار می برد، رنگ هایی ناخالص هستند، به طور مثال رنگ نارنجی به کار برده شده، خالص و درخشان نیست و با درجه ای از خاکستری مخلوط شده است که این موضوع باعث متانت و سنگینی آثار شده است. اکثر آثار وی بر روی بوم های بزرگ و با قلم و رنگ کار شده اند. اینگونه آثار با متانت خاص خود جلوه گر اصالت و ارزش واقعی آثار خوشنویسی هستند.
علی کیانمهر، هنرمند خوشنویس و طراح است و در رشته ی گرافیک تحصیل کرده است. وی مدرس طراحی و نقاشی خط در مرکز فرهنگ و هنر تهران است. برخی از آثار این هنرمند در موزه ی هنرهای معاصر به دید عموم درآمده است.

چادرهای ترکمن در نمایش‌گاه گرافیک / داود مرگان

هرچه عرصه‌های گوناگون طراحی با هم ممزوج و نزدیک شوند، کیفیت هنری آثار و فضاهای خلق شده غنی‌تر خواهد بود. این موضوع در نمایش‌گاه گرافیک رودی باوِر که خود طراحی چند ساحتی است قابل مشاهده است. نمایش‌گاه باور که در بهار نود و سه و طی هفته‌ی گرافیک در موزه‌ هنرهای معاصر برگزار شد، میزبان یک سازه‌ی سنتی ایرانی به نام یورِت بود. باوِر که برای القای حس سفر و پویایی در زنده‌گی، به فکر برپایی چادر در این نمایش‌گاه بود، تصمیم گرفت از یک استودیوی ایرانی در این راه کمک بگیرد. استودیو چپ‌چین که در هفته‌ی گرافیک پیشین نیز با طراحی یک سازه،‌ نوعی پوستر زنده را خلق کرده بود، این بار به سراغ چادرهای عاشیر ترکمن رفت و به درخواست باوِر، به یک طرح متحرک و جمع‌شو دست یافت. طرح داوود مرگان بدون کم‌ترین تغییری از یورت‌ها گرته‌برداری شده و تنها به منظور قابلیت تحرک، از ورقه‌های فلزی نارک به جای چوب استفاده شده است. بنابراین اگرچه از لحاظ کیفیت معماری این طرح حرف جدیدی برای گفتن ندارد، اما خلاقیت به کار رفته در سازه‌ی ساخته شده قابل تحسین است. 

وجود یک سازه‌ی معماری بومی و مرتبط با موضوع نمایش‌گاه، در کنار نمایش آثار گرافیک اتفاق خوبی است که موجب نزدیک‌تر شدن بیش از پیش این عرصه‌ها در کشورمان می‌شود. در کنار این‌ها موضوع ساخت نمونه‌های اولیه توسط کارگاه‌های کوچک ساخت، نکته‌ی حائز اهمیتی است که باعث کاهش زمان و هزینه‌ی پروژه و رسیدن به طرح‌های دور از ذهن می‌شود. اهمیت این مسئله در طراحی سازه‌ی این چادر کاملا مشهود است.

ویژه روز معلم/ اولین پوسترها از معلم شهید مطهری

و ناگهان گلوله شلیک شد. در تاریکی شب سه شنبه یازدهم اردیبهشت ماه سال 1358؛ فردای آن روز خبر شهادت استاد مطهری همه را شوکه کرد و از آن پس 12 اردیبهشت ماه را به یاد استادِ شهید، روز معلم نام نهادند.

در این میان هنرمندان و خصوصاً فعالان عرصه تجسمی همچون تمام مردم انقلابی در صحنه حاضر شدند و با خلق آثار هنری متعدد، تصویر استاد را در ذهن ها ماندگار کردند. البته نکته قابل توجه در اولین پوسترهایی که به یاد استاد کار شد، استفاده مشترک از یک عکس بود که شاید این اشتراک به دلیل مشترک بودن خالق آثار باشد چرا که تعداد زیادی از این پوسترها اثر مرحوم ابوالفضل عالی بودند، که با تکنیک ترکیب مواد، در سال 1360 خلق شدند و همان سال در یک نمایشگاه گروهی در موزه ی هنرهای معاصر تهران به نمایش در آمدند.