تکیه بالای تجریش معروف به تکیه علیا

در میان شلوغی بازار تجریش، به سردری بر می خوریم که مدخلی است برای ورود به تکیه بالا، که قدمت آن به سال ۱۲۷۹ شمسی برمی گردد. نام این مکان اشاره دارد به تکیه ی دیگری که در انتهای بازار قرار گرفته و به تکیه پایین شهرت دارد و به دلیل دوری نسبی از بازار تجریش، از رونق کمتری برخوردار است. تکیه بالا، معروف به تکیه علیا، محوطه ای است درون گرا با چهار مدخل ورودی، که توانسته بخش های مختلف بازار را به هم متصل کند و این عامل، اهمیت این میدان محلی را دو چندان کرده است. این فضا، به وسیله ستون های آهنی که پیش تر از جنس چوب بودند، مسقف شده؛ ولی در اصل همچون بسیاری از تکیه ها در تهران بدون سقف بوده است. در بخش میانی این تکیه، تخت هایی قرار گرفته است که دور تا دور این تخت ها، در ایام معمولی سال، به فضایی تبدیل می شود پررونق، جهت خرید و فروش میوه و سبزیجات و در ایام محرم آن را فرش پوش کرده و محلی می شود برای واعظ و روضه خوان. در طول ماه محرم، فضای پیرامونی این تکیه را که حجره های فرش فروشی احاطه کرده اند، از فروشندگان خالی شده و با پارچه های سبزرنگ و نقش مایه های مذهبی، پوشانده می شوند. مراسم ماه محرم به ویژه در روزهای تاسوعا و عاشورا در بازار تجریش با شکوه برگزار می‌شود و مردم از نقاط دور و نزدیک برای شرکت در این مراسم و یا تماشای آن به این محل می آیند. از جمله دیدنی های این تکیه، علم‌ها و نخل مخصوص مراسم ماه محرم است.
 این که مکانی در شهر هویت ساز می شود، تنها به دلیل کالبد آن نیست، که حتی با گذشت زمان دچار تغییر می شود؛ بلکه به دلیل روحی است که در کالبد آن دمیده شده و گاه فراتر از اهالی محل، برای مردم یک شهرخاطره سازی می کند.

لباسی از جنس معماری ایرانی / گروه طراحی فوژه

فوزیه فرودنیا، طراح لباس، متولد ١٣٦٧ در شهر کرمان، مدرک کارشناسی خود را در رشته ارتباط تصویری (گرافیک)، از دانشگاه هنر تهران دریافت کرده است. بلافاصله پس از فارغ التحصیلی از دانشگاه، فعالیت مستقل خود را در زمینه ی طراحی لباس شروع کرده و تا به حال ١٢ مجموعه ی لباس ارائه داده است. او در گفت و گو با نشریه خط، درباره مجموعه‌ی لباسی که طراحی آن از معماری ایرانی، الهام گرفته شده، می‌گوید:

" تا به حال، چهار مجموعه طراحی لباس، با الهام از معماری اصیل ایرانی (اسلامی) ارائه داده‌ام. در این بین، تمام تلاشم را کرده‌ام که هنر پر نقش و نگار ایرانی را، با استفاده از برش‌های زیاد ولی ساده، به روان‌ترین شکل ممکن، بدون استفاده از چاپ نقوش بر روی پارچه و یا استفاده از پارچه‌های از پیش طراحی شده‌ی موجود در بازار، طراحی کنم. هدف من از طراحی این چهار مجموعه ارائه شده، ایجاد یک اثر کاملا اصیل ایرانی، در کالبدی کاملاً مدرن است؛ که در آن دو ویژگی سادگی مدرن و شلوغی سنت، باهم تلفیق شده‌اند.

در بعضی از کارها، این بیان عمیق تر می‌شود. مثلا مجموعه‌ای که با الهام از درب‌های ایرانی (سیر تغییر و تحول آنها از دیروز تا امروز و تأثیراتی که گذر زمان بر آنها داشته) طراحی شده؛ ایده‌ی اصلی آن، برگرفته از جمله‌ی معروف جیمی موریسون (شاعر و خواننده یک گروه موسیقی به نام the doors) است که می‌گوید :"چیزهایی هست که می‌دانیم و چیزهایی هست که نمی‌دانیم؛ و در این میان، درب‌ها قرار دارند."

به نظر من، شباهت بسیار زیادی میان درب و لباس وجود دارد. هر درب، با وجود اینکه بر آنچه در پس‌اش می‌گذرد، حریم ایجاد می‌کند و آنچه در درونش می‌گذرد را کاملا پنهان می‌کند؛ در عین حال با شکل ظاهری خود، هویت درونش را تا حدودی آشکار می‌کند. اینکه این جا خانه است یا مسجد، یا کاروانسرا یا ...، در نهایت از شکل ظاهری درب قابل تشخیص است. لباس نیز برای ما انسان ها، یک پوشش است و به نوعی رازدار، که ما را پنهان می‌کند. ضمن اینکه تا حدودی شخصیت درونی، روحیه و سلیقه‌ی ما را نیز بیان می‌کند؛ البته تا حدودی که لازم باشد.

در طراحی این لباس‌ها، از آستر لاجوردی رنگ (که برای من همیشه نمادی از هنر ایرانی است) استفاده شده است. رنگ لباس‌ها سفید،سیاه و آبی است. استفاده از این رنگ ها، به جهت نمایش پوشش رنگی است که امروزه بر روی درب های قدیمی می بینیم. درب های زیبایی که به مرور زمان پوسیده شده، نقوش و جزئیات حکاکی شده و تزئین شده را زیر خود پنهان کرده‌اند."

پیوند فرش و معماری / امیر یزدان

امیر یزدان، استاد دانشگاه اصفهان، علاوه بر درس و فحص دانشگاهی، شعر می سرود و نقاشی هم می کرد. او اگرچه سال هایی از عمرش را مشغول تحصیل معماری در آمریکا بود، اما گویی یک دل مشغولی همیشگی داشت و دلش جای دیگری هم می تپید. آشنایی او با برادران صفدرزاده حقیقی، بر شگفتی او به طرح فرش دامن زد. او در واقع یک دل و دو دلبر داشت، معماری و فرش، فرش و معماری. دغدغه ای که این شاعر نقاش داشت، نوآوری در طرح و نقش قدیمی و تکراری فرش بود.
با همه نقدهایی که به این فکر نو وجود داشت و معتقد بود که فرش ایرانی با همین نقش ها و رنگ هاست که فرش ایرانی شده است و دگرگون کردن اصول موجود، یعنی از بین بردن ماهیت و هویت پدیده ای که آن را فرش ایرانی می نامیم؛ پس از گذشت ۱۵ سال، تصمیم خود را گرفت و ترسیم طرح هایی بر اساس نقش های معماری، برای بافتن در فرش را برگزید.
او به جای برگزیدن یکی از دو محبوب و رها کردن دیگری، آن دو را چنان به هم نزدیک کرده که گویی یک جان است در دو بدن. نقش معقلی، خط بنایی، کاشی هفت رنگ، معرق آجر و کاشی، باغ و حوض و آب، همه بر تار و پودی از نخ و کرک، همراه با معانی بیانی تازه از نقش و رنگ است. امیر یزدان با طراحی فرش هایش، در کار پدید آوردن درک و سلیقه ای تازه در فرهنگ و زیبایی شناسی معاصر ماست؛ درک و سلیقه ای که تازه است و اصیل.

برگرفته از نوشته محمد رحیم اخوت، در مجله معمار به شماره ۶۱.

میوه، خانه، باربد / گروه طراحی زاو

خانه ای روستایی در گرگان، که طراحان آن تلاش کرده اند اثر خود را بر اساس سادگی طراحی کنند و به نوعی ساده گرایی(مینیمالیسم) ایرانی را به بیننده عرضه کنند. ساخت این خانه به سال ۱۳۸۵ برمی گردد؛ خانه ای که صاحبانش میوه های محصول باغ را به فروش می رسانند. سعی شده ضمن رعایت سادگی در طراحی، تمامی عناصر هویت ساز در بنا، از جمله میوه های باغ زیباتر جلوه کنند. این بی پیرایگی حتی در جزییات اجرایی و نحوه زینت بخشی به جداره ها و سطوح نیز دیده می شود. خط نوشته هایی سیاه رنگ که ضمن ایجاد تضاد رنگی با زمینه، به شیوه ی دستی بر روی دیوار نقش بسته و طراح از این طریق توانسته، از هنری ایرانی در قالب عناصر دکوراتیو استفاده کند.
به علاوه، برای پایدار کردن بنا و حفظ ارزش‌های بستر آن، مصالح محلی و مصالح موجود در بازار گرگان با استفاده از فن آوری و جزییات ساده مورد استفاده قرار گرفتند؛ این امر هزینه‌های ساخت را به میزان زیادی کاهش داد. ساقه های درخت انجیلی در سقف، سنگ های رودخانه زیارت و ماسه های صدفی جزیره‌ی آشوراده در محوطه سازی به کار برده شدند. صندوق و درب های کوچک فضای خصوصی نیز از جعبه ی کندوهای عسل منطقه ساخته شده اند. مجموعه ی این عوامل باعث می شود این نوع طراحی را مبتنی بر بوم بدانیم.