مجموعه رباط و قلعه‌ی عمرانی در ۲۵ کیلومتری جاده گناباد-تربت حیدریه، درشمال شهر گناباد و در مجاورت پاسگاه انتظامی شهید سالاری قرار گرفته‌است. این اثر تاریخی در ۲۷ اسفند ۱۳۸۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این مجموعه در دهه ۵۰ به دلیل خشکسالی‌های پیاپی متروک شده و ساکنان آن به روستایی در مجاورت آن کوچ کرده‌اند که عزیزآباد نام دارد.
این قلعه یک مجموعه بزرگ معماری در دل برج و بارو محسوب می‌شود که دارای عناصر اصلی معماری روستاهای کویری ایران است: برج و حصار، مسجد و کاروانسرا،حمام، آب انبارها و و بناهای مسکونی خشتی دارای بادگیر.
بخش‌هایی از کاروانسرای این مجموعه و نیز یکی از آب‌انبارهای آن در اواخر سال ۸۷ استحکام‌بخشی شده‌اند. نکته‌ای که با مشاهده‌ی تصاویر قسمت‌های استحکام‌بخشی‌شده این مجموعه دریافت می‌شود، این است که نمای قسمت‌های استحکام‌بخشی‌شده با معماری خشت و گلی سایر قسمت‌های قلعه هم خوانی ندارد.
در حال حاضر قسمت‌های زیادی از این مجموعه از جمله منازل مسکونی، اب انبار، مسجد و برج و باروها تخریب شده و یا درحال تخریب هستند. جزئیات و تزئینات خشتی و گلی زیادی در معماری این مجموعه به کاررفته است که در اثر فرسایش باد و آب در حال تخریب اند.
بازسازی صحیح کالبدی این مجموعه و باززنده‌سازی آن که به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی و تاریخی مردم این منطقه محسوب می‌شود، اهمیت زیادی دارد. به نظر می‌رسد که انجام این فرایند با معضلات زیادی رو به‌روست. هزینه‌های بازسازی و استحکام‌بخشی بالاست، به‌نحوی که با گذشت حدود ۱۰ سال از اقدامات اولیه‌ی استحکام‌بخشی، توجهی به این فضا نشده‌است. از سویی برخورد کالبدی به تنهایی پاسخ گو نیست چرا که نگهداری از فضاهای استحکام بخشی شده نیز با توجه به فاصله زیاد مجموعه از شهر گناباد، خود هزینه‌بر بوده و نیازمند مسئولیت بیشتری است.
به نظر می‌رسد، زنده ماندن این مجموعه با گزینش کاربری متناسب با شرایط و پتانسیل‌های این مجموعه‌ی تاریخی و نیز متناسب با محل استقرار این مجموعه –که در حاشیه محور ارتباطی قرار گرفته است- و نیز با در نظر گرفتن فعالیت‌های مستقر در مجاورت آن، امکان‌پذیر می‌باشد.
ان شالله بیاییم و از نزدیک ببینیم....