گل سلولزی / جادویی در دستان هنرمندان

 یکی از مهم‌ترین مشکلات کار با گَلِ ، ترک خوردن و شکستن آثارهنری در مراحل مختلف ساخت است. آثاری که پس ازصرف مدت‌ها وقت و انرژی هنرمند، ازبین می روند.
از گذشته‌های دور ترکیب مواد برای بهبود خواص گل و دوغاب مرسوم بوده. با کشف مواد جدید و فناوری مورد نیاز برای ترکیب آن‌ها، این مواد پیشرفت کرده‌اند. سفال‌های اولیه و ابتدایی دست‌ساز، دارای کاه و بعضاً خرده علف، برگ های سوزنی و موی بز بودند. این مواد همانند آرماتور عمل نموده و مواد متشکله‌ی گل را به یکدیگر پیوند می‌دهند و مانع از گسیختگی آن‌ها می‌شوند. یکی از مهم‌ترین موادی که تمامی هنرمندان سفال گر آن را از گذشته می‌شناسند، الیاف لویی است که در اکثر گل‌های خریداری‌شده توسط هنرمندان وجود دارد و باعث ارتقای خواص گل رس شده است؛ اما این ماده نیز نتوانسته به‌طور کامل کیفیت گل رس را ارتقا بخشد. به همین دلیل چند سالی است که ترکیب دیگری نیز توسط سفالگران به گل رس افزوده می‌شود تا ویژگی‌های آن را بهبود بخشد.
گل سلولزی نوعی کامپوزیت ساخته‌شده با مواد طبیعی و تقویت‌شده توسط الیاف است که در آن گل رس نقش ماتریس یا ماده‌ی زمینه و الیاف سلولز نقش تقویت‌کننده را بر عهده‌دارند. این ماده در مقایسه با قدمت سفالگری به تازگی شناخته‌شده است و ماده‌ای محبوب و رایج در بین هنرمندان است.

ماده‌ی سلولز مناسب‌ترین ماده در بین تمام مواد طبیعی، مصنوعی، آلی و معدنی است که به‌عنوان افزودنی به گل رس اضافه می‌شوند. سلولز ماده‌ی اولیه‌ی طبیعی است که منشأ گیاهی دارد. برای تهیه این ماده برای ترکیب با گل می‌توان از خمیرکاغذ، شانه تخم‌مرغ و یا خمیر آماده سلولز استفاده کرد.
از ویژگی‌های مهم گل سلولزی، استحکام فوق‌العاده قبل از پخت، قابلیت ترمیم، اصلاح و چسباندن در تمام مراحل ساخت، عدم تفاوت ظاهری با سفال و سرامیک‌های سنتی، ساخت آثار بزرگ و پیچیده، افزایش چشمگیر قابلیت‌های کار با گل سلولزی به نسبت گل و دوغاب سنتی، سبک‌تر از انواع پیشین، شوک پذیری حرارتی عالی، مقاومت بالای بدنه‌های پخته‌شده گل سلولزی(بیسکوییت‌ها) در برابر ترک‌ها و تنش‌ها، خشک‌کردن سریع بدنه‌های گل سلولزی و پخت بدنه‌های مرطوب، قابلیت ترکیب قطعات مختلف سرامیک، فلز، سنگ و شیشه در بدنه‌های گل سلولزی، قابلیت‌های بالای شکل‌پذیری برای مجسمه‌سازی، آرماتوربندی و ساختارهای حامی فلزی، قابلیت ساخت فرم‌های غیر معمول، قابلیت پاشیدن یا اسپری کردن گل سلولزی، قابلیت کلاژ و ترکیب قطعات گل سلولزی و در نهایت قابلیت تولید با تمامی روش هاس سنتی و صنعتی تولید سرامیک است.

یکی از نکات مهم در کار با گل سلولزی پخت آن است. تمام انواع گل سلولزی را باید در کوره‌ها و محیط‌هایی با تهویه‌ی مناسب پخت، زیرا یک محدوده‌ی زمانی در خلال چند ساعت اولیه‌ی پخت وجود دارد که دود تولید خواهد شد و بوی کاغذ سوخته به مشام خواهد رسید. بدنه‌های گل سلولزی را باید در دماهای بالاتر از معمول پخت کرد، به‌ویژه اگر جنس آن‌ها استونور، پرسلان و یا سایر گل‌های پخت بالا باشد و یا این‌که درصد خمیرکاغذ به‌کاررفته در آن‌ها زیاد باشد. یکی از قابلیت‌های گل سلولزی در ساخت دیواره‌های بسیار نازک است. این قابلیت در ترکیب با رس‌هایی که ذاتاً تا حدی قابلیت عبور نور را دارند (همانند پرسلا نها و چینی استخوانی) منجر به استفاده از گل سلولزی در طراحی و ساخت عناصر نورپردازی و یا آثاری که نور در آن‌ها نقش مهمی را بازی می‌کند، شده است.
با تمام ویژگی‌های مثبت و نکاتی که گفته شد، کار با این ماده نیز چندان بدون مشکل نیست و نیاز به تجربه و صرف وقت و آزمایش دارد تا بتوان همه‌ی ویژگی‌های آن را در حین کار دریافت.
برگرفته از منابع زیر:
گرجستانی،سعید.1379.آموزش هنر و فن سفالگری و سرامیک.انتشارات دانشگاه هنر
قربانی،شعبانعلی.آشوری،محمدتقی.سرپولکی،حسین.1390. گل سلولزی؛ بررسی و شناخت ماده،قابلیتها و کاربردهای آن از منظر هنری. نشریه هنرهای زیبا.دانشگاه تهران.صفحه69تا82
توسلی رکن آبادی، مریم.1393. پیدایش و سیر تحول فناوری سفال سایه نما.پایان نامه کارشناسی ارشد.دانشگاه کاشان