قلعه زائرخضرخان اهرمی معروف به قلعه کلات در شهر اهرم (مرکز شهرستان تنگستان
در استان بوشهر) بر فراز تپه ای، واقع شده است که در جنگ جهانی اول به عنوان نماد
مقاومت ایرانیان علیه استعمار انگستان نقش مؤثری را ایفا کرد.این قلعه متعلق به
اواخر دوره قاجار است و مشتمل بر ۴ برج و بارو، قلعه میانی و همچنین تأسیسات خصوصی
برای ساکنین آن می باشد.حیاط قلعه دارای اتاق هایی در پیرامون و داخل خود است که
همگی به سبک رایج معماری بومی دارای درب و پنجره های متعدد، ارتفاع بلند و پوشش
های چوبی و چندلی بنا شده است.به طور کلی می توان گفت در ساخت آن به اصول و سبک
معماری منطقه و شرایط اقلیمی، توجه ویژه ای شده و به عنوان بزرگترین بنای خشتی
استان، از معماری بی نظیری برخوردار است. البته خود قلعه قدمت تاریخی چندانی
ندارد، اما کاوشهای باستان شناسی انجام شده در منطقه، نشان می دهد تپه ای که قلعه
روی آ ن بنا شده است، از دوران اشکانی تا
اواسط دوره اسلامی به صورت گسسته مسکونی بوده و از این حیث دارای اهمیت بسیاری می
باشد. خسارات وارده بر این قلعه در زمان جنگ و گذر زمان دست به دست یکدیگر داده و
موجبات تخریب این بنای خشتی را فراهم نموده اند. اما متأسفانه بی توجهی مسؤلین و
تخصیص نیافتن اعتبار لازم موحب شد تا قلعه کلات، سالها چشم انتظار بازسازی و احیا باشد
و بسیاری از دیوارهای آن تخریب شود.در این میان پیشروی منازل مسکونی در حریم آن
موجبات نگرانی دوستداران این بنای تاریخی را فراهم آورد. با همه این اوصاف سرانجام
در سال ۱۳۸۸ پروژه بازسازی آن با کاربری توریستی کلید خورد، ولی باز هم به دلیل
نبود بودجه کافی با فرآیندی لاک پشت وار ادامه یافت و بالأخره در سال ۱۳۹۴ به پایان
رسید.اما نکته قابل تأمل در بازسازی این بنا، مرمت غیر اصولی آن می باشد، چرا که
قسمت هایی از این قلعه با آجر ترمیم شده و مرمت بخشی دیگر با همان مصالح و سبک پیشین
انجام گرفته که متأسفانه این امر موجب آشفتگی ظاهری این اثر ملی شده است.
