نقش چهان اندیشه/شرکت عمران اندیشه

امروزه بسیاری از بناها توجه ویژه ای به سبک معماری ایرانی داشته و سعی می کنند با استفاده از نمادهای مستقیم معماری سنتی و یا الگوبرداری از آن در شیوه ی ساخت خود، یادآور معماری ایرانی-اسلامی باشند. یکی از این طرح ها که می توان به عنوان نمونه ای موفق از آن یاد کرد، بازار بزرگ شهر جدید اندیشه می باشد. این بازار در غرب پایتخت ایران و به عنوان قطب فرهنگی این شهر، با الگوی شهرسازی ایرانی-اسلامی بنا شده است. ساخت این مجموعه که ایده اولیه طراحی آن متعلق به آقای فریبرز جبارنیا می باشد، آغاز شده و در نهایت با تلاش حدود ۱۵۰ هنرمند ایرانی در سال ۱۳۹۴ به اتمام رسیده است. طراحی این بازار با الهام از مفاخر معماری ایران هم چون نقش جهان اصفهان، باغ فین و مدرسه آقا بزرگ کاشان و بناهای سنتی یزد صورت گرفته و با پاسخگویی به نیازهای امروزی مردم، ترکیبی موزون و دل چسب از معماری مدرن و سنتی پدید آورده است. استفاده از آجر در نمای بیرونی مجموعه، ایجاد رواق و چهارسوق هایی که منقش به نام و اشعار مشاهیر ایران زمین هم چون سعدی و حافظ هستند و گودال باغچه ای که در مرکز آن واقع شده، همه و همه دست  در دست یکدیگر داده تا هویتی کاملا ایرانی و منحصر به فرد به این بازار بدهند. در این میان قرارگیری مسجدی عظیم در مرکز ثقل و نقطه عطف این مجموعه و به عنوان یکی از ارکان اصلی شکل گیری بازار در قدیم، که از لحاظ معماری بیرونی و داخلی و حتی محل قرارگیری آن، تداعی کننده مسجد امام اصفهان می باشد، عنصری مهم و تأثیرگذار برای ایجاد پیوند ذهنی بیننده و القای حس بودن در میدان نقش جهان، به شمار می رود. برقراری ارتباط بصری با طبقه زیرین بازار به واسطه گودال باغچه، وجود آب نما و حوض با محوریت مرکز این میدان و در کنار مسیرهای پیاده، از همه مهم تر فضای سبز متناسب این میدان، کمک شایانی به پویایی و ایجاد حس حرکت در این مجموعه کرده و باعث شده تا این بازار به نمادی از ترکیب هنرمندانه سنت و مدرنیته و نگینی درخشان در میان شهر جدید اندیشه و حتی ایران، مبدل گردد.

تکیه بالای تجریش معروف به تکیه علیا

در میان شلوغی بازار تجریش، به سردری بر می خوریم که مدخلی است برای ورود به تکیه بالا، که قدمت آن به سال ۱۲۷۹ شمسی برمی گردد. نام این مکان اشاره دارد به تکیه ی دیگری که در انتهای بازار قرار گرفته و به تکیه پایین شهرت دارد و به دلیل دوری نسبی از بازار تجریش، از رونق کمتری برخوردار است. تکیه بالا، معروف به تکیه علیا، محوطه ای است درون گرا با چهار مدخل ورودی، که توانسته بخش های مختلف بازار را به هم متصل کند و این عامل، اهمیت این میدان محلی را دو چندان کرده است. این فضا، به وسیله ستون های آهنی که پیش تر از جنس چوب بودند، مسقف شده؛ ولی در اصل همچون بسیاری از تکیه ها در تهران بدون سقف بوده است. در بخش میانی این تکیه، تخت هایی قرار گرفته است که دور تا دور این تخت ها، در ایام معمولی سال، به فضایی تبدیل می شود پررونق، جهت خرید و فروش میوه و سبزیجات و در ایام محرم آن را فرش پوش کرده و محلی می شود برای واعظ و روضه خوان. در طول ماه محرم، فضای پیرامونی این تکیه را که حجره های فرش فروشی احاطه کرده اند، از فروشندگان خالی شده و با پارچه های سبزرنگ و نقش مایه های مذهبی، پوشانده می شوند. مراسم ماه محرم به ویژه در روزهای تاسوعا و عاشورا در بازار تجریش با شکوه برگزار می‌شود و مردم از نقاط دور و نزدیک برای شرکت در این مراسم و یا تماشای آن به این محل می آیند. از جمله دیدنی های این تکیه، علم‌ها و نخل مخصوص مراسم ماه محرم است.
 این که مکانی در شهر هویت ساز می شود، تنها به دلیل کالبد آن نیست، که حتی با گذشت زمان دچار تغییر می شود؛ بلکه به دلیل روحی است که در کالبد آن دمیده شده و گاه فراتر از اهالی محل، برای مردم یک شهرخاطره سازی می کند.

مراکز خرید پوسته‌ای / شاهرگ حیاتی یا غدۀ سرطانی

از بازار سنتی، در بافت شهرهای تاریخی، به عنوان شاهرگ حیاتی شهر یاد می‌شود که البته این استعاره بی‌دلیل به کار برده نشده است. اما مراکز خرید امروزی نقشی مثل شهربازی در کارتون پینوکیو را دارند. در نمای اول با زرق و برقشان تو را مسحور می‌کنند و هرچه پرزرق و برق‌تر باشند و مشتریان بیشتری را  جذب کنند معماری آنها را موفق‌تر می‌دانند. این در حالی است که تمام این تلاش‌ها برای به فروش رساندن کالاهای وارداتی است و در این اوضاع و احوال، به‌تازگی جوایز معماری‌ای هم به بهترین طرح برای طراحی نما و پوستۀ این مراکز خرید تعلق می‌گیرد و نتیجۀ این نوع مسابقات به صورت تیتر محافل خبری معماری منتشر می‌شود. 

بازارهای گذشته اگرچه محل داد و ستد کالاهای وارداتی بودند، اما نبض آن‌ها به دست تولیدات داخلی زده می شد. بازارهایی که نه تنها در اتصال ارکان اصلی شهر به یکدیگر شاهرگ حیات بودند، بلکه با ارائۀ تولیدات داخلی رگ حیاتی جامعه را در دست داشتند. اما امروز مجتمع‌های تجاری، با شکل معماری وارداتی خود، حاکی از ماهیت پوشالی و تو خالی خود هستند و قصۀ آنها قصۀ غلبه یافتن برنامۀ طراحی شدۀ اقتصاد جهانی برای ماست. کمک بیشتر به رونق گرفتن این مراکز خرید توسط معماری و صاحبان رسانۀ آن در جامعه ای که نیاز مبرم به ایستادگی در مقابل هجمۀ واردات غیر ضروری را دارد، بدون شک اشتباهی بزرگ است.

مدرسۀ مروی و همسایگانش

تنها یکبار رفتن به گذر مروی کافیست تا متوجه رفت و آمد زیاد روحانیون در این گذر شوید؛ و این نکته به ذهن شما خطور کند که تردد زیاد روحانیون  در میان بورس لوازم آرایش و وسایل تزیین سفره عقد و خوراکی‌ها و لباس های خارجی و ...، غیر قابل باور است. اما با کمی دقت در اطراف متوجه خواهید شد که در این گذرِ نه چندان بزرگ، دو حوزۀ علمیه فعال است. یکی از آنها همان حوزۀ علمیۀ معروف مروی است که بار بخشی از اتفاقات تاریخ معاصر ما را به دوش می‌کشد و دیگری در دبیرستان معروف مروی دایر است، که اهمیت این دبیرستان نیز به دلیل افرادی که در آن تحصیل کرده‌اند، بر کسی پوشیده نیست.
اما امروز اتفاقی که در این گذر افتاده، حکایت از داستانی دیگر دارد. امروز، کمتر کسی این گذر را به اسم حوزه و دبیرستان مروی می شناسد؛ حتی بسیاری از افرادی که برای خرید به اینجا می آیند، از حضور چنین مکان هایی بی خبرند و آنچه بیش از هرچیز معرف این گذر برای ماست، بورس لوازم آرایشی آن است.