تهران؛ برزخ خودروها، جهنم عابران

هرچقدر اتوبان بسازید، ترافیک خواهید داشت. مدت‌هاست که بشر برای کاهش ترافیک شهری اقدام به ساخت اتوبان‌های گسترده و معابر شهری بزرگ نمی‌کند. افزایش تعداد اتوبان‌ها و معابر شهری باعث ترغیب شهروندان به استفاده از وسایل نقلیه‌ی شخصی می‌شود و به تبع آن ترافیک به طور فزاینده‌ای رشد خواهد داشت. این تسلسل تا زمانی ادامه دارد که تمایل به ساخت اتوبان‌های بیشتر و عریض‌تر از جانب مدیران شهری وجود داشته باشد. در تمامی شهرهای بزرگ دنیا این پدیده مورد توجه قرار می‌گیرد. تجربه نشان داده است که می‌توان یک معبر بزرگراهی را با یک بلوار کوچک‌تر جایگزین کرد به نحوی‌ که حتی تراکم ترافیک آن محور کاهش پیدا کند.(منبع) برخی شهرهای بزرگ نیز اقدام به تخریب یا تغییر وضعیت اتوبان‌های شهری خودشان گرفته‌اند و تلاش می‌کنند تا در چشم‌اندازهای آتی خود شهری با حداقل وسایل نقلیه و حداکثر حضور عابر و دوچرخه را تصور کنند.(منبع) مدیریت سفرهای شهری، طراحی معابر دوچرخه، بهبود وضعیت حمل و نقل عمومی و ایجاد امکان حضور پیادگان در شهر از نکاتی است که به این مهم کمک می‌کنند.

شهر بدون خاطره

ساکنین شهر برمی‌خیزند و روز آغاز می‌شود. شهر در التهاب روزانه‌ی خود، انسان‌ها را که امروزه عابرتر از هر زمانی هستند درخود جای داده است. عابرانی با نیازهای متعدد، گاه مشترک و گاه متفاوت. سلسله مراتب فضاهای عملکردی در شهر درست مانند یک خانه عمل می‌کند. همانگونه که یک خانه باید برای استراحت، خواب، نشستن، پذیرش مهمان، تلویزیون دیدن، مطالعه، ارتباط با بیرون، آرامش، پخت و پز، برسنج‌های آسایشی¹، فعالیت‌های شخصی انسان‌ها و... راه‌حل داشته باشد، شهر نیز باید بتواند نیازهای بسیاری را برطرف کند. نیازهایی مانند سکونت، بازی کودکان، گردش شهروندان، خرید، بهره‌مندی از طبیعت، عبور و مرور کم خطر، سهولت دسترسی‌ها، نوازش چشم و گوش، گردهمایی‌های خرد و کلان و... . در شهر تهران مدتهاست که تمرکز اصلی متولیان محترم شهری بر تامین زیرساخت‌های یک شهر مدرن و روزآمد (به درست یا به غلط) استوار شده و بخش عمده‌ی نیازهای دیگر شهروندان را تحت تاثیر خودش قرار داده است. نظیر نیازهای انسانی و طبیعی شهروندان (در معنای حقیقی کلمه) که در ابعاد گسترده‌ای مغفول مانده‌اند و اگر نخواهیم اغراق کنیم می‌توان گفت به مرحله‌ی نگران کننده‌ای رسیده است. از بارزترین نیازهای بی‌پاسخ در شهر، نیاز انسان‌ها به تجمع، تعامل و دیدار است. تهران امروزی برخلاف ظاهر شهروند‌پذیر و سخاوتمندانه‌ی خود، عموما نمی‌تواند فضاهای مناسبی برای گرد آمدن انسان‌ها را فراهم کند و شهروندانی که توان مداخله در اصول صلب طراحی شهرشان² را ندارند، با ایجاد فضاهای دیگر خودخواسته به این نیاز پاسخ می‌دهند. پرکاربردترین این فضاهای خودخواسته: کافه.

 

ردلاین / زهرا اینانلو

طراحی درست سیستم‌های شهری می‌تواند تا حد زیادی باعث آرامش افراد در جامعه و جلوگیری از خطاها و مشکلات شود. یکی از سیستم‌های جدید که در شهرهای بزرگ مانند تهران باعث سهولت در رفت آمد شده است، سیستم حمل‌ونقل به وسیله اتوبوس‌های شهری تندرو (BRT) است. از ابتدای شروع این طرح، مدل‌های مختلف از ایستگاهای مورد نیاز، طراحی و ساخته شده است که بعضی کارآمدتر از بعضی دیگر بوده است. زهرا اینانلو یغمورلو با توجه به نیازها و کمبودهای موجود، طرحی را ارائه داده است که مورد توجه داوران مسابقه طراحی صنعتی آیدیران قرار گرفت و توانست نشان طلا را از آن خود کند.
فرم کلی بدنه ایستگاه از خصوصیت مهم سیستم بی آرتی، (که همان سرعت در ارائه خدمات اتوبوس‌رانی و مسیرهای تفکیک‌شده و امتداد یافته در سطح شهر می‌باشد)، الهام گرفته‌شده است. تا ایستگاه نیز به‌عنوان عنصر مهم بی آر تی بر حرکت و سرعت این سیستم تأکید نماید. کلیت فرم بدنه ایستگاه بر پایه مفهوم مکانی برای اتصال مسافران به یک سیستم متحرک شکل گرفته است. در فرم سقف از بال پرندگان الهام گرفته‌شده است تا حس سبکی، سرعت را انتقال دهد. یک پروفیل طولی که بخشی از سازه ایستگاه را تشکیل می‌دهد از تمام طول ایستگاه گسترده شده است، نمادی از مسیر حرکت بی آرتی در شهر است که در ابتدای ایستگاه از روی زمین بلند می‌شود و انتهای ایستگاه دوباره بروی زمین می‌نشیند و بر روی مسیرهای مجزا و سرعت حرکت در بی آر تی تأکید دارد.
ایده‌ی فکر شده، در کنار ارائه خوب توانسته است، این طرح را به یک پروژه‌ی قابل اعتنا و جذاب تبدیل کند. طرحی که با کمی اصلاح، قابلیت اجراشدن در شهرهای بزرگ را دارد و می‌تواند در کنار برآورده کردن نیاز شهروندان، تصویر بصری مناسبی را نیز از یک ایستگاه به نمایش گذارد.

تعامل سنت و مدرنیته / دفتر طراحی پرگار

در روند ساخت‌وسازهای اخیر شهر تهران، شاهد تخریب گسترده خانه‌های قدیمی و جایگزینی آن‌ها با آپارتمان‌‌ها هستیم. در این میان، بسیاری از خانه‌های ارزشمند و قابل بازسازی مشاهده می‌شود که بدون توجه به کیفیت‌های فضایی و نوع زندگی جاری در آنها، تنها در جهت منافع اقتصادی تخریب می‌شوند.
بازسازی خانه کاوه، از آن دست پروژه هایی است که مسئله حفظ ارزش‌ها و توجه به کیفیت فضایی، در اولویت امر طراحی آن، قرار داشته است. دمیدن روح معماری ایرانی به کالبد بنایی که بناست زندگی در آن به سبک امروزی جریان داشته باشد، توانسته در طرح معماری این ساختمان، جلوه‌هایی داشته باشد، که به آن خلاصه وار اشاره می کنیم؛
1. دعوت کنندگی سردرب ورودی بنا و تاثیر برج های دوقلوی آجری، در ایجاد چنین حسی در مخاطب...
2. استفاده از مصالح آجر و خلق ترکیب بندی حجمی متنوع در بخش های مختلف بنا که ویژگی انعطاف پذیری و پویایی را در بنا تقویت می کند...
3. استفاده از فضای نیمه باز، به عنوان جزیی لاینفک از معماری ایرانی که در طراحی‌های امروزی کمتر دیده می شود.
4. طرح نمای اصلی، تنها بخشی از گفت و گوی ساختمان با کاربر است(برخلاف اکثر طرح ها، که خلاقانه ترین بخش آن، طراحی نمای ورودی است.)
5. اهمیت دادن به فضای حیاط و دمیدن روح زندگی به کالبد آن؛ به جای تنزل آن به صرف تامین فضای سبز حداقلی برای ساکنین...
6. ضمن مدرن بودن فضاهای داخلی و جریان زندگی حاکم، رنگ و بوی سنت و فرهنگ ایرانی، در بخش های مختلف ساختمان، حس می شود.
و در نهایت، این نکته کلی از طرح ساختمان کاوه، قابل برداشت است، که سنت و زندگی مدرن در تضاد با هم نبوده و می‌توان این دو را به شکل تعامل پذیری به هم نزدیک کرد. این که سنت زمانش به سر آمده و روح زندگی شهرنشینی با سنت در تعارض است، ادعایی پوچ و بیهوده است.

سفر به آسمان از گنبد مینا

چه احساسی خواهید داشت، وقتی در زیر یک گنبد آبی، به آسمان سفر کنید و پای در راه شیری بگذارید. شبیه سازی فضای کهکشان و رفتار ستاره ها و اجرام آسمانی، موجب می شود، که این فضای به ظاهر غیرقابل دسترس، مانند یک سفر رؤیایی دراختیار انسان‌ قرار بگیرد. آسمان نما یا پلانتاریوم، تالاری است که در آن نمایی از ستارگان، سیاره‌ها و دیگر پدیده‌های آسمانی برای اهداف آموزشی یا سرگرمی به نمایش درمی آید.
بزرگ‌ترین آسمان نمای ایران با نام «گنبد مینا» که در آثار شاعران ایرانی از آن بسیار یاد شده، یک سالی است که به همت شهرداری تهران، در بوستان منظومه شمسی (بخشی از بوستان آب و آتش) واقع در تپه های عباس آباد، افتتاح شده است. بنایی که با توجه به معماری خاص آن و موقعیت مکانی اش در شهر، توانسته در ایجاد جذابیت بصری، نقش موثری ایفا نماید. نکته حائز اهمیت در این طرح، هماهنگی ایجاد شده میان نمای بیرونی و فضای درونی بناست؛ ضمن این که کاربری بنا و نوع حیاتی که در آن جریان دارد، به صورت متوالی و پیوسته معرفی شده و به نوعی کالبد خود ابزاری شده برای معرفی اتفاقات درون بنا.
پیوند بنا با زمینه و بستر طراحی به گونه ای است که از طریق مسیرهای دسترسی که حول بنا حلقه زده اند محقق می شود که برگرفته از نقش مرکزیت خورشید در منظومه شمسی است. ضمن اینکه، فضاسازی داخلی با استفاده از عناصر شبیه سازی شده از اجرام آسمانی، از کف گرفته تا ستون ها و کره های معلق در فضا، همه و همه شما را برای تجربه سفری خیالی به آسمان، در زیر گنبد مینا محیا می کنند. آسمانی که چند سالی است در پس هوای آلوده شهر و روزمرگی ها از نظرها پنهان شده؛ شاید تجربه حضور در گنبد مینا بتواند شهرنشینان را با آسمان شهر، دوباره آشتی دهد.