نمایشگاه آتش سرد/ عکاسان جنگ

گالری «سلام» با رویکرد بازخوانی تاریخ معاصر ایران، میزبان عکس‌هایی از جنگ ۸ ساله ایران و عراق خواهد بود که تاکنون به نمایش در نیامده‌اند. این نمایشگاه با عنوان «آتش سرد» در روز جمعه ۱۳ بهمن‌ماه افتتاح می‌شود.

  «آتش سرد» با حمایت «موسسه هوم» به روی دیوار می‌رود و در برگیرنده بیش از صد عکس دیده نشده از جنگ هشت‌سالۀ ایران و عراق است که توسط احمدرضا نوری و جاسم غضبان‌پور گردآوری شده است.

  آثار هنرمندانی چون مهرزاد ارشدی، شهید سعید‌ جانبزرگی، محمد‌حسین حیدری، جهانگیر رزمی، جاسم غضبان‌پور، علی فریدونی، بهرام محمدی‌فرد، ساسان مویدی و عربعلی هاشمی در این نمایشگاه به نمایش درخواهد آمد.

علاقه‌مندان برای بازدید از این نمایشگاه می‌توانند تا ۲۷ بهمن از ساعت ۱۵ تا ۲۱ به گالری «سلام» مراجعه کنند.
آدرس: خیابان ولیعصر، بالاتر از پارک‌وی، خیابان فیاضی (فرشته)، مجتمع سام سنتر، طبقه منفی یک
گالری شنبه‌ها تعطیل است.

فوتوژورنالیسم ازجنس زنانه/نیوشا توکلیان

نیوشا توکلیان کار خود را ازشانزده سالگی با مجله زن امروز آغاز ودر حال حاضر با آژانس های معتبر عکس خارجی همکاری می کند او اکنون از چهره های شناخته شده ایران و بنیاد ورد پرس فوتو  است. توکلیان هم به عنوان عکاس و هم داور در این جشنواره حضور داشته است. اوعلاوه بر عکس های مستند ژورنالیستی در حوزه هنر هم فعالیت دارد و آثار هنری او در نمایشگاه های متعدد داخلی و خارجی به نمایش درآمده است. موضوع اغلب عکسهای توکلیان در هر دو حوزه، زنان است. او پروژه های متعددی را برای عکاسی زنان ایرانی بصورت سفارشی کار کرده است. توکلیان درآثار اخیرش از زنان جهان اسلام مانند عراق، نیجریه و سوریه و... عکاسی کرده است. عکس های مستند ژورنالیستی او عکاسی پرتره محیطی هستند و همانند عکس های هنری اش چیدمان شده اند و سوژه ها را در اغلب موارد جلوی بکگراند ساده ای مانند دیوار کرکره مغازه و ... قرار می دهد و از آنها عکس می گیرد. بطور مـثال عکس های مادران شهدا و یا چهل منبران که از زنان خرم آبادی در مراسم عزاداری امام حسین(ع) گرفته است. او زنان ایرانی را از وقتی نه ساله می‌شوند و در شرع مقدس اسلام به تکلیف می رسند تا مجموعه اخیرش با نام ایران که به سفارش مجله تایم عکاسی شده به تصویرکشیده است.
توکلیان در آثارهنری اش زنان و بطور خاص جوان ایرانی را افسرده و در سکوت و انزوا نشان داده است. "گوش کن" مجموعه عکسی است حول یک آرزوی زنانه، آرزوی خواننده شدن و شنیده شدن . مجموعه ای که با بیان ممانعت شرعی از شنیده شدن صدای آواززنان توسط مردان با دیگر اهداف فمنیستی هنرمند عکاس قرابت دارد.
اما روایت او اززنان کرد چیز دیگری است. زنانی که علیه تروریسم بی وطن داعش به پا خواسته اند و مردانه با آن مبارزه می‌کنند. زنان شجاع و با شهامتی که لباس رزم پوشیده و اسلحه بدست گرفته اند تا با داعش بجنگند.  
عکس‌های مستند در جهان را می‌توان به سه گروه عکاسی مستند ژورنالیستی، عکاسی مستند هنری و عکاسی مستند تاریخی تقسیم نمود.عکاسی مستند در ایران منحصر به عکاسی مستند ژورنالیستی است که به خاطر واقعه نگری انسان وامانده از زندگی اجتماعی را نشان می دهد و از نشان دادن وجوه دیگر او غفلت می ورزد.( عکاسی مستند، علی اکبر شیر ژیان). عکس‌های توکلیان نیز در زمره‌ی عکس‌های مستند ژورنالیستی هستند که بجای ثبت واقعیت ثبتی واقعه نگر دارند. و البته سفارشی بودن برخی از این گزارش‌ها ومجموعه‌های مستند بر روند شکل‌گیری آنها بی‌تاثیر نبوده است.

لحظه ناقطعی/ بازخوانی تصاویری از دوران دفاع مقدس

بازخوانی تصاویر قدیمی همیشه نیازمند رویکردی جهت دار و محتوا محور است. اکران دوباره آنچه که بارها به واسطه ی رسانه های مختلف منتشر شده است با نوع نگاهی تازه می تواند دوباره مخاطب را به چالش نگریستن دعوت کند . 

«لحظه نا قطعی» از این دست است؛ نمایشگاهی از آثار چند عکاس دوران دفاع مقدس که با رویکرد زیباشناسانه، چیدمانی از تصاویر را در نگارخانه ی تم روبه روی مخاطبان قرار داده است.

این نمایشگاه منتخبی  از آثار جاویدالاثر کاظم اخوان، شهید سعید جانبزرگی، شهید محسن چوبدار، احسان رجبی و مهرزاد ارشدی است که تحقیق و نمایشگاه‌گذاری‌ آن توسط رهام شیراز مدرس عکاسی در دانشگاه و همیاری روزبه ملکی کارشناس ارشد رشته عکاسی صورت گرفته.

لحظه نا قطعی در بیانیه خود می گوید : «اگر عکاس خیابانی را شخصیتی بدانیم که به واسطه‌ی مواجهه‌اش با فضاهای شخصی دیگران در یک عمومی‌ مانند خیابان به قاب‌های ذهنی‌اش دست پیدا می‌کند، عملکرد عکاس -ـ رزمنده‌های این مجموعه بسیار نزدیک به عکاسی خیابانی است؛ با این تفاوت که مواجهه‌ی عمیق آنها در این عمومیِ خاص (خط مقدم)، بسیار تابع شهامت شان برای نفوذ و احاطه به روح اتفاق‌های پرتنشِ جنگ است.»

آنچه که از خاطره این تصاویر دیده شده در برهه های خاص زمانی در ذهن ها باقی مانده، مستنداتی است که در زمان خود حاوی واقعیت های سال های متمادی از عمر مردم این سرزمین است که در پی جنگی تحمیل شده، تغییرات خواسته و ناخواسته ای کردند. 

وحال نگاهی دوباره با گونه ای خاص از مستند به آنچه مستند جنگ خوانده میشود می تواند طراوتی در این حوزه ایجاد کند . 

نمایشگاه «لحظه نا قطعی» تا ۱۹ آبان ماه در نگارخانه تم برپاست .

به نام زیتون/حسین مرصادی

نمایشگاه «به نام زیتون» چندی پیش در گالری خانه‌عکاسان ایران برگزار شد و ۴۵ قطعه عکس از حسین مرصادی به نمایش گذاشته شد. این عکس‌ها روایتی تصویری از نبرد نصر(۲) است که بهمن ماه سال گذشته در شمال حلب انجام شد و به فتح دو شهر نبل والزهرا انجامید و از مهمترین فتوح نبرد سوریه است.
حسین مرصادی ابتدا به عنوان رزمنده به سوریه سفر کرده و بعداً با ترغیب شهید کوچک‌زاده به عکاسی از عملیات و اتفاقات بعد از آن پرداخته است. مرصادی عکاس- رزمنده روزنامه کیهان هستند.
آنچه که در نگاه اول توجه مخاطب را جلب می‌کند نحوه ارائه عکس‌ در نمایشگاه است. تعداد متناسب عکس‌ها، قاب و پاسپارتو، کیفیت چاپ  و نحوه چیدمان عکس‌هاست. اگرچه ظرفیت گالری خانه عکاسان برای نمایشگاه گروهی متناسب است اما نمایش ۴۵ قطعه عکس از یک هنرمند قدری حوصله مخاطب را سر می‌آورد. نمایشگاه به نام زیتون با ارائه چهل و پنج عکس در قاب‌های سیاه  و حداقل فضای مناسب بین قاب‌ها، فضای تیره، شلوغ ، و پرازدحامی را بوجود آورده بود.
بخشی از عکس‌ها به رزمنده‌ها در جریان عملیات می‌پرداخت و بخشی به شادی و ناراحتی زنان سوری از شهادت نزدیکان و آزادسازی شهرشان. روایت تصویری مرصادی از عملیات‌ها و مبارزه رزمندگان بسیار ناقص و با ضعف‌های جدی در ترکیب‌بندی و تکنیک همراه بود و این مسئله شاید ناشی از کم تجربه بودن عکاس در حضور در وضعیت بحران به عنوان عکاس مستند جنگ باشد. عکس‌های دیگر مرصادی که بعد از فتح نبل و الزهرا  در میان غم و شادی زنان و کودکان عکاسی شده‌است به مراتب بهتر از گزارش تصویری او از عملیات‌هاست. این نکته نیز حائز اهمیت است که این عکس‌ها تنها عکس‌های گرفته شده از فتح نبل و الزهرا است. تدابیر شدید امنیتی مانع ورود عکاسان به مناطق عملیاتی است و مرصادی به عنوان رزمنده این اقبال را داشته است که با توجه به سوابق عکاسی‌اش هرچند با محدودیت‌هایی به تهیه گزارش تصویری از عملیات نصر۲ بپردازد.
 و اما توصیه‌ای برای عکاسان خبری از زبان یوجین اسمیت: تقریبا هر هنرمند عکاس که در حرفه‌ی خبرنگاری کار می‌کند، آرزودارد عکس‌هایش در طول تاریخ باقی بمانند و ازعمر مهم اما کوتاه مدت یک نشریه پا فراتر بگذارند. او فقط با آمیزش «نفوذ عمیق به درون خصوصیات موضوع» و «کمال ترکیب‌بندی و تکنیک» -انسجام لازم برای هر شاهکار عکاسی- می‌تواند به این مهم دست یابد.

زندگی بدون جنگ / اوگوزان سین

زندگی کودکان سوری هرچند در لنز واقع‌بین‌ دوربین‌های عکاسان، تلخ و خالی از نشاط است اما حکایت عکس‌های اوگوزان سین از این روزهای سخت چیز دیگری است. این هنرمند ترک با نقاشی‌هایش بر روی زندگی جنگ زده کودکان سوری خط بطلان کشیده و عکس‌های تاریک این دوره از تاریخ سوریه‌ را به گونه‌ای دیگر به تصویر درآورده است. 

«زندگی بدون جنگ» نام یکی از مجموعه آثار اوگوزان سین، هنرمند ساکن استانبول است. او در این آثار کوشیده تا تأثیرات نابودگر جنگ را بر زندگی مردم سوریه ثبت کند و جای خالی آرزوها و رویاهای شیرین کودکان سوری را در پیش چشم جامعه جهانی قرار دهد.  

او در عکس‌هایش جای خالی زندگی را با کشیدن چند خط ساده به تصویر می‌کشد. خطوطی که گاه در قامت دوستی از دست رفته‌اند و یا می خواهند لبخند فراموش شده کودکی را به او باز ‌گردانند، شاید هم اسباب ساده‌ای باشند برای زندگی، یا حتی خانواده‌ای که روزگاری دوباره دست در دست هم دهند. خطوط نقاشی‌های اوگوزان سین، هم‌چون آرزوهایش ساده و کودکانه‌اند اما همین رویاهای کوچک چقدر در چشم اشکبار کودکان سوری بزرگ و دست نیافتنی جلوه می‌کنند و ما در طول این پنج سال چه ساده به این تصاویر دردناک عادت کرده‌ایم!

عکاس جنگ برای صلح/ سعید فرجی

کتاب عکس مستند «سفر به موگادیشو» روایتی تصویری از سفر سعید فرجی - عکاس و مستندساز ایرانی - به موگادیشو - پایتخت سومالی – منتشر شد. سعید فرجی عکاس جوانی است که با نگاهی صلح آمیز به ثبت رخدادهای پس از جنگ یا حاشیه ی جنگ‌های کشورهای مسلمان نشین خاورمیانه پرداخته است. کتاب سفر به موگادیشو حاصل سفری به شاخ آفریقا  است که بیش از دو دهه فاقد دولت مرکزی و شاهد درگیری‌های داخلی است؛ کشوری که بارها با قحطی و خشکسالی مواجه شده است.
عکس‌های سیاه و سفید فرجی از سیاهی روزگار موگادیشو حکایت می‌کند. از مردمانی خسته از جنگ‌های داخلی. فرجی سوژه‌های خود را از میان زنان و کودکان بی‌گناه انتخاب کرده‌است تا بیشترین تاثیر این وضعیت نابسامان را در وضعیت معیشت در موگادیشو به تصویر بکشد. در عکسی از دختر نوجوان مسلمان، نگاه بغض دار و نگران دختر از سرنوشت نامعلومش و چرایی این نابسامانی‌ها می‌پرسد. دست‌های خالی که مسلمانی را به اعتراض برای کمک به خیابان‌ها و حتی مادری را بعد از ده روز پیاده روی به در کلیسا کشانده است تا داستان مادر مهاجر(داروتیا لنگ،1936.م) را دوباره و هزارباره تکرار کند. داستانی که به چشم و گوش مخاطب، عادی و تکراریست و سرنوشت مادرهای مهاجر را تغییری نداده است.
انتخاب فرجی برای بستر ارائه عکس‌هایش قدری قابل تامل است. انتشار عکس‌های مستند در قالب کتاب شاید در فضای جامعه عکاسی ما که چندان تمایلی به خرید و چاپ کتاب عکس میان عکاسان و مخاطبان وجود ندارد، انتخاب مخاطره‌انگیزی برای سرنوشت این عکس‌ها باشد. فرجی با چاپ عکس‌هایش در قالب کتاب آن‌ها را ماندگارتر کرده و با کیفیت بیشتری در اختیار مخاطبان خاص خود گذاشته است تا شاید به رواج فرهنگ چاپ کتاب عکس مستند، که جایگاه انتشار آن نه بر دیوار گالری‌هاست و نه مطبوعاتی که به دنبال تهیه تصویر از جنس دیگری هستند، کمکی کرده باشد. او در کنار این کار مهم از فضای عکس محور و پرمخاطب اینستاگرام برای ارائه عکس‌هایش به مخاطبان عام استفاده کرده که مورد استقبال نیز قرار گرفته است.
سعید فرجی طی سال‌های اخیر در جریان جنگ لبنان (۱۳۸۵)، بحران لیبی (۱۳۹۱) و جنگ عراق (۱۳۹۳) حضور داشته؛ وی پیش از این کتاب‌های عکس «دیار نزدیک» و «تبادل» را به چاپ رسانده است. همچنین فیلم‌های مستند «کاروان آزادی‌»، «عکاسی زیر آتش» و «سفر به موگادیشو» از ساخته‌های فرجی است.

کتاب‌هایی که باید دید

در قفسه کتاب‌های کتاب فروشی لای تمام کتاب‌های خواندنی عکاسی، توجه‌ام را جلب کردند. لای کتاب را که باز کردم تمام صفحاتش عکس بود. عکس‌ها را که می‌دیدم انگار کتاب قطوری از تاریخ ایران را ورق می زدم. کتابی درباره هرآنچه یک ایرانی باید بداند. انگار داشتم شاهنامه را می‌دیدم و شکوه و عظمت مردان و زنان ایرانی را دوباره بازسازی می‌کردم.
این کتاب‌ها مثل شاهنامه خواندنی نیستند بلکه دیدنی اند. علاوه بر شور، غیرت و همیت ایرانی، بخش مهمی از تاریخچه عکاسی ایران را در خود ثبت کرده‌اند. جنگ تحمیلی شاید بهترین فرصت برای عکاسان حرفه‌ای و آماتور بود که توانایی ‌های خود را تقویت کنند و یا در معرض دید بگذارند. جنگ تحمیلی موجب رشد و اعتلای عکاسی مستند و هنری در دهه‌های بعدی و تا کنون بوده‌است. متاسفانه بسیاری از نگاتیو‌های عکاسان در آرشیوهای خبرگزاری‌ها، ستاد تبلیغات سپاه و بسیج از بین رفته‌است. در اوایل جنگ با آگاهی از ارزش‌های استنادی عکس، صیف الله صمدیان و مرتضی ممیز به جمع‌آوری عکس‌های عکاسان جنگ پرداختند و توانستند چند جلد از کتاب "دفاع در برابر تجاوز" را در آلمان با کیفیت بالایی چاپ و اذهان عمومی مردم دنیا را نسبت به مظلومیت ایران در جنگ روشن کنند.
جلدهای اول تا ششم این مجموعه کتاب‌های مصور با عنوان «جنگ تحمیلی» و با موضوعاتی از قبیل:‌ اردوگاه آوارگان عراقی، آموزش‌های دفاعی و نظامی رزمندگان، تهاجم نیروهای عراقی و خط مقدم نبرد، بمباران مدارس و اماکن عمومی، ورود آوارگان عراقی به کشور، کمک‌های مردمی به جبهه و تشییع شهدای ایرباس و بمباران شیمیایی حلبچه، هر کدام در 208 صفحه منتشر شده اند. بعد از جنگ نیز تا جلد نهم این بار توسط انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس در ایران چاپ شد. عکاسان به چاپ عکس‌هایشان در قالب کتاب توجه بیشتری نشان دادند. شاید بهترین روش برای دیده شدن و تحقیق و مطالعه این آثار که بدنه اصلی عکاسی مستند ما را تشکیل می‌دهد، چاپ عکس‌ها به صورت کتاب است.
احسان رجبی عکاس کتاب "چشم نوشته‌ها" در ابتدای کتابش نوشته است: «عکاس نبودیم؛ رفته بودیم جبهه که بجنگیم، اما چیزی اطرافمان می‌گذشت که نمی‌شد تعریفش کرد. باید سند جمع می‌کردیم؛ سندی که اگر زنده ماندیم، نشانمان بدهد که خواب نبود‌ه‌ایم، خواب نمی‌دیده‌ایم.»
مجموعه عکس "خط پشتیبان" می‌خواهد تلاش‌گران عرصۀ پشتیبانی را که در طول جنگ ناپیدا فعالیت می‌کردند، آشکارا به نمایش بگذارد. کتاب "تبادل" روایت اسیرانی است که سال‌ها در زندان‌های رژیم صهیونیستی زندانی بوده‌اند و در جریان جنگ سی و سه روزه لبنان و بعد آن عکاسی شده‌اند.
"طریق ماندگار" حاصل عکس‌های نمایشگاه گروهی جمعی از عکاسان جنگ با همین نام است. کتاب های دیگری با عناوین "قاب شیدایی" عکس‌های سعید حاجی خانی، "عراق علیه ایران" احمد علیزاده نوحی، "خروش لاجوردی" عکس‌هایی از شهدای اصفهان و "حماسه الوند" عکس‌هایی از شهدای استان همدان در طی هشت سال دفاع مقدس است.
"دیار نزدیک" هم مجموعه ای است از سفر مردم به مناطق جنگی که می خواهد ارادت و اشتیاق مردم این سرزمین با تاریخ قهرمانان هشت ساله جنگ تحمیلی خود را به نمایش بگذارد.