برگزیدگان دهمین سوگوارۀ هنر عاشورایی / تصویرسازی

امسال در بخش تصویرسازی دهمین سوگوارۀ هنر عاشورایی، از مجموع آثار ارسالی به دبیرخانۀ جشنواره ۴۶ اثر فرصت حضور در نمایشگاه را کسب کردند، که از این میان هیأت داوران، متشکل از آقایان ابوالفضل همتی آهویی و اکبر نیکان‌پور و سرکار خانم فاطمه رادپور، شش اثر را به عنوان برگزیدگان بخش تصویرسازی انتخاب و معرفی نمودند. 

«آستان حضرت قاسم (ع)» از علی محمدی، «حماسه عاشورا» اثر مهدی مزرعه فراهانی و «نبرد حضرت قاسم با دشمنان» از معصومه صحبتی، به ترتیب سه اثر برگزیدۀ بخش تصویرسازی این دوره از سوگوارۀ هنر بودند. همچنین داوران آثار کاظم باقری‌نیا «نبرد حضرت قاسم‌بن‌الحسن با سپاه یزید»، مروارید رشوند سرداری «قاسم‌بن‌الحسن» و مژگان سعیدیان اصل «قاسم‌بن الحسن» را شایسته تقدیر دانستند. 

نکته قابل تأمل در آثار برگزیدۀ بخش تصویرسازی، به کارگیری سنت‌ها با نگاهی نو و خلاقانه است. به طوری‌که هنرمندان با حرکت به سمت انتزاع و استفاده از رنگ‌ها و فرم‌های تمثیلی به سراغ رمزگشایی از حماسه عاشورا رفته‌اند. هر چند در هنرهای سنتی و مذهبی ایران، رگه‌هایی از انتزاع وجود دارد، اما در بیان واقعه‌ای عظیم و اثرگذار هم چون عاشورا، که هیچ‌گاه موضوعیت خویش را از دست نمی‌دهد و همواره در هر دوره‌ای می‌توان از آن آموخت؛ هنرمند باید آگاهانه و محافظه‌کارانه وارد فضای انتزاع شود و در بیان عظمت عاشورا اغراق را آن‌چنان از حد نگذراند که موضوعیت قیام عاشورا از اعتبار بیافتد و چیستی و چرایی این واقعه مهم فراموش گردد.

برگزیدگان دهمین سوگوارۀ هنر عاشورایی / نقاشی

دهمین سوگوارۀ هنر عاشورایی، امسال نیز در ایام محرم و صفر به همت حوزۀ هنری انقلاب اسلامی در سه بخش اصلی برگزار گردید؛ که در این میان آثار برگزیدۀ تمامی بخش‌ها طی نمایشگاهی از ۱۱ آبان، به مدت یک ماه در معرض دید علاقمندان قرار گرفته‌اند.

در بخش نقاشی این دوره از سوگوارۀ هنر عاشورایی، از مجموع آثار ارسالی به دبیرخانه، ۱۱ اثر به نمایشگاه راه یافتند؛ که از این میان هیأت داوران متشکل از آقایان ابوالفضل همتی آهویی، اکبر نیکان‌پور و سرکار خانم فاطمه رادپور، ۳ اثر نقاشی از احسان سلگی، مهدی پرستار شهری و طهمورث آشناگر را به ترتیب به عنوان سه برگزیده نخست معرفی کردند و همچنین از زهرا رحمانی، معین معمار کاشانی و علی چهارمحالی تقدیر به عمل آوردند.

نکتۀ جالب توجه در آثار برگزیدۀ بخش نقاشی، تنوع تکنیک و نوع نگاه هنرمندان در به تصویر کشیدن حماسه عاشورا است. در واقع هر یک از هنرمند با توجه به توانایی و درک ذهنی خویش با موضوع عاشورا ارتباط برقرار ساخته‌ و آن را به نوعی در اثرش متجلی‌ نموده. در این میان هنرمندان با تیزبینی، از حرکت به سمت نمادها و نشانه‌های پر تکرار پرهیز کرده و در عوض با تکیه بر مطالعه و بینش خود، مسیری خلاقانه را آغاز نموده‌اند. از همین رو می توان در کنار تابلو «عاشورا» اثر احسان سلگی که به نوعی یادآور نقاشی‌های بدوی غارنشینان است، اثر مهدی پرستار شهری به نام «حماسه عاشورا» را دید، که با تکیه بر بار معنایی رنگ‌ها، بیانی معاصر و تا حدی انتزاعی را از این واقعه به تصویر کشیده است. در همین راستا طهمورث آشناگر نیز با تابلو «بیا به بالینم حسین جان» با نگاهی کلاسیک مفهوم امروز شهید و شهادت را با واقعۀ کربلا گره زده است. از این رو می توان چنین گفت که در این دوره جمع خلاقیت، تکنیک و توان برقرای ارتباط با موضوع و مخاطب از جملۀ ملاک‌های داوران در گزینش آثار بوده به طوری که تنوع آثار برگزیده خود شاهد این مدعا هستند.

عرش بر زمین افتاد/ حسن روح الامین

بعد از ماه ها چشم انتظاری، اثر فاخر دیگری از حسن روح الامین پرده برداری شد. این نقاشی عظیم که «عرش بر زمین افتاد» نام گذاری شده، در ابعاد سه در چهار متر و با تکنیک رنگ روغن به  تصویر کشیده شده است. در این اثر لحظات آخر مبارزه ی حضرت سید الشهدا در میدان جنگ، با الهام از بیت معروف مقبل کاشانی بر روی بوم تصویر شده: «بلند مرتبه شاهی ز صدر زین افتاد/ اگر غلط نکنم عرش بر زمین افتاد»

روح الامین در این اثر پیکره های بسیاری تصویر کرده که با توجه به بزرگ بودن ابعاد اثر مهارت زیادی می طلبد. نوع رنگ بندی و نور پردازی در بسیاری از نقاشی های او و به خصوص اثر اخیر، یادآور شیوه ی نقاشی در دوره ی باروک است. رنگ ها گرم اند و با کمک نور پردازی استادانه، نقطه ای از اثر توجه مخاطب را جلب می کند که مهمترین پیکره در تابلوست و آن حضرت امام حسین(علیه السلام) است. روح الامین در این اثر هم همانند دیگر آثار مذهبی اش با مهارت و هنرمندی خاص از ترسیم چهره ی معصومین(علیهما السلام) خودداری کرده. 

این هنرمند جوان خود معتقد است می خواهد به زبان نقاشی روضه خوانی کند و گویی موفق به انجام این مهم شده است، چه آنکه در لحظه ی پرده برداری از این تابلوی تاثیر گذار، از میان جمعیت صدای گریه به گوش می رسید.

مراسم پرده برداری از آخرین اثر حسن روح الامین سه شنبه ۱۱ آبان در موزه ی هنرهای معاصر انجام شد و در این مراسم شخصیت هایی چون دکتر رجبی دوانی، آریا نژاد، مسعود شجاعی طباطبایی، امیر حسین مدرس و... حضور داشتند.

در کنار نمایش این اثر، ۹ اثر عاشورایی دیگر از روح الامین هم در موزه ی هنرهای معاصر به نمایش درآمد.

چهل شب از هزاران / محمد علی بنی اسدی

داستان های هزار و یک شب برای همه ی ایرانیان آشناست چرا که بخشی از داستان های آن مربوط به اقوام و فرهنگ ایرانی است.
در سال های اخیر ترجمه ی جدیدی از مجموعه ی هزار و یک شب توسط انتشارات نیلوفر به چاپ رسیده است که به دست استاد محمد علی بنی اسدی و با چهل اثر از ایشان تصویر سازی شده است. تکنیک به کار برده شده در این آثار، ترکیبی است از تصاویر چاپ سنگی، طرح های دستی و کامپیوتری. فضای این مجموعه نیز مانند دیگر آثار استاد، شاعرانه و رمزآلود است و شاید بیشتر مناسب نوجوانان و بزرگسالان باشد. فضاهای ترکیبی و استفاده از رنگ های خاکستری و محدود مشخصه ی دیگر این مجموعه می باشد.
محمد علی بنی اسدی از اساتید به نام تصویرسازی و از مشاهیر این هنر محسوب می شوند. کتاب های بسیاری توسط ایشان تصویرسازی شده است و چند نسل هنرمندان جوان ایرانی از هنر ایشان بهره برده اند.

مترو بهشتی میزبان تصویرسازی‌های عاشورایی

این روزها متروی تهران به مناسبت ماه محرم، در گالری ایستگاه شهید بهشتی(ره) نمایشگاهی از آثار عاشورایی منتخب جشنواره هنر مقاومت برپا کرده است. این آثار توسط هاجر سلیمی نمین، گرافیست و تصویرساز فعال کشورمان طراحی و اجرا شده‌اند. 

امری که در اولین برخورد، موجب جلب نگاه مخاطب در این مجموعه از تصویرسازی ها می‌شود، استفاده درست از فضای سنتی با نگاهی مینیمال و امروزی است. تأثیر هاجر سلیمی نمین از نقاشی‌های قهوه خانه‌ای و نقاشی‌های پشت شیشه، که از دوره قاجار در محیط هنری ایران شکل گرفتند، بیان آن به شکلی گرافیکی، در عین وفاداری به منبع الهام، بسیار ارزشمند و اثرگذار است. 

در این مجموعه اشخاص، اسب‌ها و سایر عناصر حاضر در صحنه به صورت دو بعدی طراحی شده‌اند و سلیمی نمین هم‌چون نقاشی ایرانی از تکنیک همزمانی برای روایت رخ‌دادهای عاشورا بهره برده است. ترکیب‌بندی آثار نیز تلفیقی از نقاشی ایرانی و قهوه‌خانه‌ای با نگاه گرافیکی هنرمند است که به پویاتر شدن صحنه کمک بسیاری کرده است. همچنین در رنگ‌بندی نیز به جز سیاه و سفید، هنرمند صرفاً از رنگ قرمز برای بیان نمادین شدت شقاوت و خون‌خواری اشقیاء در برابر اولیا استفاده کرده است؛ به طوری که با نمایش اولیاء به رنگ سفید، شقی بودن اشقیاء بیش از حد در چشم مخاطب جلوه‌گر می‌گردد. 

هاجر سلیمی نمین متولد ۱۳۶۱، دانش آموخته رشته ارتباطات تصویری از دانشگاه تهران و فارق‌التحصیل مقطع کارشناسی ارشد در رشته تصویرسازی از همین دانشگاه است. او همچنین عضو هیأت علمی دانشگاه الزهرا و عضو پیوسته انجمن تصویرگران کتاب کودک ایران نیز می‌باشد.

تصویر های عاشورایی / محمدرضا چیت ساز

هنرمندانی که در باب موضوعات مذهبی و مخصوصا وقایع تاریخی مانند واقعه ی عاشورا دست به آفرینش آثار می زنند، از مطالعه ی روایات و کتب تاریخ اسلام و یا آثار دیگری که درباره ی موضوع مورد نظرشان کار شده است کمک می گیرند تا صحنه هایی را که ما هرگز ندیده ایم برایمان زنده کنند. محمد رضا چیت ساز هنرمند فعال در زمینه ی طراحی گرافیک در آتلیه سه در چهار است. وی سعی نموده صحنه های مربوط به واقعه ی عاشورا را با تکنیک های نوین تصویرسازی دیجیتال به صورت کاملا طبیعی بازنمایی کند. این آثار حتی توانایی آن را دارند که بعضی وقایع را همانطور که هنرمند می خواهد در ذهن بیننده حک کند. از این دست می توان تابلوی معروف استاد فرشچیان و یا سریال تلویزیونی مختارنامه را نام برد که وقایع تاریخ اسلام را با روایت خاص خود در ذهن مخاطب شکل داده اند.
محمد رضا چیت ساز دانش آموخته ی رشته ی گرافیک است و تا به حال فعالیت های بسیاری با خانه ی هنرمندان انقلاب اسلامی در جهت حفظ ارزش های دینی و انقلابی انجام داده است.

تصاویر پارچه ای / نیلوفر میرمحمدی

همه افراد اعم از کودک و بزرگسال بازی با عروسک‌های پارچه‌ای را تجربه کرده‌اند. اما شاید کودکان امروز کمتر امکان داشتن عروسک‌های پارچه‌ای دست‌ساز را داشته باشند. نیلوفر میرمحمدی در مجموعه تصویرسازی‌های پارچه‌ای خود با زبان شیرین و دلنشینش شخصیت‌های پارچه‌ای‌اش، کودکان و چه بسا بزرگسالان را به تماشای تجربه‌ای شیرین دعوت می‌کند.

ویژگی بارز این مجموعه فرم کودکانه شخصیت‌ها با دستان بلند و باریک است که گویی کودکان آن را به تصویر کشیده‌اند. تصاویر پارچه‌ای که هنر دست‌دوز بودن خود را با کوک‌های نامنظم و برش‌های بی‌الگو به رُخ می‌کشند. بی‌نظمی و به زبانی بهتر عدم استفاده از ریتم تکرارپذیر در طراحی جزئیات به خوبی مشهود است و این نوع از طراحی حس پویایی قابل درکی به مجموعه بخشیده است. شخصیت‌ها اغلب در  حال ایفای نقشی واقعی هستند ولی نکته جالب توجه فضاسازی مجموعه است. فضاسازی که می‌خواهد شخصیت‌ها مهم‌ترین عنصر تصویر باشند. گویی القای فضا و محیطی خاص مد نظر طراح نبوده و قصد دارد با زمینه‌ای سفید که بی‌مکان و بی‌زمان است مخاطب را همراه شخصیت‌ها به دنیایی ببرد که خودش می‌سازد. تنوع رنگ لباس و شخصیت‌ها به این فضای رویایی بسیار کمک می‌کند. طراحی لباس‌ها مُلهم از لباس‌های محلی ایرانی‌ست و با اینکه در بیشتر کارها فضاسازی دیده نمی‌شود، اما مجموعه کاملا حال و هوای ایرانی دارد.

در کنار تمام ویژگی‌های مطرح شده آنچه که بسیار مهم جلوه می‌نماید احساس شادابی‌ست که از تصاویر به مخاطب منتقل می‌شود. این احساس می‌تواند ناشی از حالت دست‌ها و چهره شخصیت‌ها، رنگ‌های به کار رفته و طراحی شیطنت گونه جزئیات باشد.