شهر بدون خاطره

ساکنین شهر برمی‌خیزند و روز آغاز می‌شود. شهر در التهاب روزانه‌ی خود، انسان‌ها را که امروزه عابرتر از هر زمانی هستند درخود جای داده است. عابرانی با نیازهای متعدد، گاه مشترک و گاه متفاوت. سلسله مراتب فضاهای عملکردی در شهر درست مانند یک خانه عمل می‌کند. همانگونه که یک خانه باید برای استراحت، خواب، نشستن، پذیرش مهمان، تلویزیون دیدن، مطالعه، ارتباط با بیرون، آرامش، پخت و پز، برسنج‌های آسایشی¹، فعالیت‌های شخصی انسان‌ها و... راه‌حل داشته باشد، شهر نیز باید بتواند نیازهای بسیاری را برطرف کند. نیازهایی مانند سکونت، بازی کودکان، گردش شهروندان، خرید، بهره‌مندی از طبیعت، عبور و مرور کم خطر، سهولت دسترسی‌ها، نوازش چشم و گوش، گردهمایی‌های خرد و کلان و... . در شهر تهران مدتهاست که تمرکز اصلی متولیان محترم شهری بر تامین زیرساخت‌های یک شهر مدرن و روزآمد (به درست یا به غلط) استوار شده و بخش عمده‌ی نیازهای دیگر شهروندان را تحت تاثیر خودش قرار داده است. نظیر نیازهای انسانی و طبیعی شهروندان (در معنای حقیقی کلمه) که در ابعاد گسترده‌ای مغفول مانده‌اند و اگر نخواهیم اغراق کنیم می‌توان گفت به مرحله‌ی نگران کننده‌ای رسیده است. از بارزترین نیازهای بی‌پاسخ در شهر، نیاز انسان‌ها به تجمع، تعامل و دیدار است. تهران امروزی برخلاف ظاهر شهروند‌پذیر و سخاوتمندانه‌ی خود، عموما نمی‌تواند فضاهای مناسبی برای گرد آمدن انسان‌ها را فراهم کند و شهروندانی که توان مداخله در اصول صلب طراحی شهرشان² را ندارند، با ایجاد فضاهای دیگر خودخواسته به این نیاز پاسخ می‌دهند. پرکاربردترین این فضاهای خودخواسته: کافه.

 

نا-پیدا/اعظم شادپور

همیشه برای پنهان کردن، چیزهایی هست؛ چیزهایی که آشکارا پنهانشان کرده‌ایم. برای ندیده شدن، همیشه پنهان کردن، راهِ چاره نیست. گاهی چیزها از فرط دیده شدن، از دیدِ ما پنهان شده و تبدیل به امرِ روزمره می‌شوند. چیزها، با ناپیدا‌شدن، نادیده گرفته‌شدن و بخشی از اثاثیه‌شدن، روزمره می‌شوند.

عکس‌هایِ اَعظم شادپور، این ویژگی را دارد؛ نه آنقدر ناپیدا که به چشم نیایند و نه آنقدر پیدا که دیده شوند!  قابِ عکس‌های او، پنجره های آپارتمان‌های شهرک اکباتان هستند. پنجره‌هایی خاکستری که وقتی از کنارشان عبور می کنی، به خاطرِ فاصله و ارتفاع، قادر به دیدنِ دنیای پشتِ پرده‌هایش نیستی؛ در صورتی که درمجموعه ی ناپیدا، دنیای هردو سمت پرده پیداست. اشیاءِ پشت پرده، بخشی از اسبابِ خانه و ساکنین آن است. وسایلی که در مرزِ میان بودن و نبودنشان، دچار دلتنگی می‌شویم. آنها بخشی از خاطراتِ ما را حمل می‌کنند. بارِ نوستالژیکِ اشیاءِ پشت پنجره مانند آینه-شمعدان قدیمی، چراغِ قدیمی، چند جلد کتاب و حیوانِ تاکسی درمی شده و... که برای زندگی امروز از مُد افتاده است؛ اما هم‌چنان به‌واسطه ی خاطراتی که با خود حمل می‌کنند، بخشِ با ارزشی از زندگی ما محسوب می‌شوند. این بخش از زندگی، همواره با ماست. همان‌طور که در این عکس‌ها می‌بینیم، اشیا در پیداترین حالت (پشتِ شیشه ی شفافِ پنجره) که بیرونی‌ترین بخش خانه است و درونی و پنهان‌ترین حالت (پشت پرده) قرار داده شده‌اند. عکاسی از امور روزمره زندگی، همواره رازهای پنهان شده در خلالِ زندگی را برملا می‌کند.

دلتنگی ها / چهارباغ

بازی این روزها به مقوله ای پیچیده و گران تبدیل شده است. گرانی که دغدغه پدر مادرهاست، نه کودکانی که با وسایلی ساده و پیش پا افتاده می توانند تخیل کنند و ساعت ها سرگرم شوند.

گروه چهارباغ با شناخت بازی های ساده پدران و مادران گذشته بازی هایی ساده را با نام "دلتنگی ها" برای کودکان نسل امروز به بازار آورده است. بازی هایی که ملهم از بازی های بومی ایران هستند. طراحی ساده و استفاده از وسایلی چون چوب بستنی این مجموعه را برای کودکان جذاب و برای بزرگسالان خاطره انگیز کرده است. شاید پذیرفتن سرگرم شدن کودکان با وسایل این چنین ساده برای بزرگسالانی که در فروشگاه های پر رنگ و لعاب دنبال سرگرمی کودکانشان هستند سخت باشد، اما طبق مشاهدات انجام شده میزان رقبت و سرگرمی کودکان گروه سنی مورد هدف این مجموعه درصد قابل توجهی بوده است. گروه چهارباغ این روزها این مجموعه را گسترش داده و شاهد تنوع بیشتر این نوع از بازی ها در بازار هستیم. بسته بندی جدید این مجموعه ماندگاری و جذابیت بیشتری را ایجاد نموده و البته قیمت بالاتری نسبت به گذشته دارد. قیمت این مجموعه هم بخش مهمی از سادگی آن  است که باید مورد توجه طراحان و تولیدکنندگان مجموعه قرار گیرد.

مرگ سفالینه های لعابدار! / آیدین آغداشلو

مرگ، مبهم ترین پرسش انسان است؛ انکارش نمیتوان کرد، که هست... اما چرایی و چگونگی اش همواره روح و اندیشۀ بشر را به تلاطم انداخته. مگر در متون دینی برایش پاسخی بتوان یافت، وگرنه ذهن بشر، قرن¬هاست که در پیچ و خم پاسخگویی اش درمانده شده است.
این امرِ حقیقیِ گریزناپذیرِ مبهم، به رغم ظاهر منهدم کننده اش، مولّد آثار هنری و ادبی بسیاری بوده است؛ چرا که هنر، بازتاب روح و اندیشۀ انسان است، و این ذهن و اندیشه نیز، هرگز خالی از یاد مرگ نبوده است. اما نگرش ها به مرگ، متفاوتند؛ مرگ را می توان سیاه دید یا سپید، پایان یا آغاز، می توان به آن معترض بود یا آن را با طیب خاطر پذیرفت، و همچنین می توان آن را به انسان و همه چیز تعمیم داد و از این رو، به بهانۀ تلاشی و از هم پاشیدن ظرفی منقوش و زیبا که چشم و دست و دل هنرمند سازنده اش را هم با خود دارد، در وصف مرگ سرودی غم بار سرود؛ و استعاره اش کرد برای انسان، برای دستاوردهایش و ثمرۀ عمرش، چنانکه "آغداشلو" چنین کرده است.