معماری نیروگاه برق درکشور آلمان / دفتر معماری کاداویتفلد

نیروگاه‌های تولید برق در اغلب نقاط جهان چهره‌ای صنعتی و مشوش دارند. مجموعه‌هایی که هدفشان تولید انرژی برای شهرنشینان است و چندان تعهدی به ساخت منظری مطلوب یا بهبود منظرشهری ندارند. به همین دلیل و نیز به سبب آلودگی‌های ایجاد شده توسط این مراکز، اغلب نیروگاه‌های برق پیرامون شهرها جانمایی و ساخته می‌شوند. در کشور ما نیز بیش‌تر نیروگاه‌ها در حومه‌ی شهرها ساخته می‌شوند و نمای آن‌ها انبوهی از لوله‌های صنعتی، برج‌های خنک‌کننده، تجهیزات الکترونیکی عظیم و کابل‌های برق است. قرارگیری این عناصر در نمای نیروگاه‌های برق اجتناب‌ناپذیرو طبیعی به‌نظر می‌آید و ضرورت قرارگیری آن‌ها را در خارج از شهرها دوچندان می‌کند. این‌بار اما یک نیروگاه برق در شهر "دوسلدورف" آلمان در بطن شهر ساخته شده و توجه‌ بسیاری را به خودش جلب کرده است. 

این مجموعه از یک سو رکورددار پربازده‌ترین و پاک‌ترین نیروگاه برق جهان (با آمار و ارقام چشم‌گیر) است و از سویی دیگر به‌خاطر ویژگی‌های معمارانه‌ی متفاوتش مورد توجه است. آلودگی‌های صوتی بسیار کم و افت محسوس در کاهش گازهای گلخانه‌ای باعث هم‌زیستی سالم نیروگاه و شهر شده است. هم‌چنین طراحی این نیروگاه به قصد اهداء منظر شهری مناسب و تعدیل چهره‌ی صنعتی رایج در نیروگاه‌ها انجام شده و برخلاف سایر نمونه‌های مشابه، درون بافت شهری قرار گرفته تا منظرگاه پنجره‌ی بسیاری از ساکنین شهر باشد.

سینمای بدون مخاطب، سینمای بی هویت / دانشمیر و اسپریدونف

وجود 100 سالن سینما در یک شهر، رقم قابل توجهی است؛ اما زمانی که آن شهر، کلان شهری مانند تهران باشد، قضیه فرق می کند. گله کردن از امکانات موجود، کاری از پیش نمی برد و باید از فرصت های پیش رو، نهایت بهره را برد. طراحی و ساخت پردیس سینمایی ملت که در سال ۱۳۸۵ آغاز شد، یکی از فرصت هایی بود که می توانست امکان مناسبی را برای شهروندان تهرانی ایجاد کند، اما این اتفاق نیفتاد. به نظر می رسد، مهمترین مسئله در این عدم موفقیت، نگاه نادرست و تعریف نامناسب از جایگاه مخاطب(کاربر) در این طرح است؛ چراکه بررسی جایگاه این مهم، باید متناسب با شرایط موجود در نظر گرفته شود، نه مخاطبی که در فرآیند طراحی شکل می گیرد و ذهنی و ساختگی است.

پردیس سینمایی ملت، همان طور که از نامش پیداست، سینمایِ بوستانِ ملت است. سینمایی که در ضلع جنوب غربی این بوستان واقع شده و بناست به عنوان فضایی فرهنگی در پارک ایفای نقش کند. اما در واقع این بنا، به لحاظ کارکردی کاملا مستقل عمل می کند. به علاوه، نمی توان مخاطبان اصلی این بنا را افرادی دانست که از بخش های مختلف شهر و از طریق دو رهگذر ترافیکی مهم شهر، جذب این بنا می شوند، که ظرفیت در نظر گرفته شده برای پارکینگ آن هم گواه این مدعاست. این دو عامل باعث می شود که جایگاه مخاطب با اتمام پروژه هم چنان مجهول بماند. مجموعه ی فرهنگی ای که در هم جواری و ارتباطی بلافصل با ضلع شمالی اتوبان نیایش و در تقاطعی غیر هم سطح با انتهای اتوبان کردستان طراحی شده و چنان حضور این دو گذر ترافیکی در این طرح پررنگ است که نقش حضور انسان، به عنوان مهم ترین عامل ایجاد حس پویایی در یک فضای فرهنگی نادیده گرفته شده است. در نهایت می توان به این نتیجه رسید که پردیس سینمایی ملت با گذشت زمان، بیشتر نقش نمادین(سمبلیک) را برای تهران امروزی بازی می کند تا به عنوان فضایی که در جریان فرهنگی شهر تأثیرگذار باشد.

معماری در خدمت صنعت / دفتر طراحی آراد

تصوری که احتمالا اغلب ما از یک کارخانه داریم، سوله ای است در محیطی آلوده، با چهره ای افسرده و غمگین. اما این تصورِ صحیحی نیست. چراکه کارخانه ها، چه کوچک و چه بزرگ، در واقع، مجموعه های زنده و پویایی هستند که فعالیت آن ها اغلب در طول شبانه روز جریان دارد. کارکنان آن ها عضو خانواده ی آن صنعت بوده و به خوب و بد خانه دوم خود، دل بسته و حساسند. 

بر همین اساس حدود ده سال پیش، مدیران کارخانه پایکار بنیان شهر پرند، تصمیم گرفتند مسئولیت طراحی این سایت را به تیم طراحی آراد(بهرام کلانتری و کوروش دباغ) بسپارند. شاید در کنار چالش بزرگِ تغییر سیستم ساختمانی از شکل سنتی آن به شکل صنعتی، قرارگیری نمای اصلی مجموعه رو به رشته کوه های البرز را بتوان چاشنی مناسبی برای تلطیف روح حاکم بر فضای داخلی کارخانه دانست. قابی که منظر پیش روی خود را درون پیکسل هایی پر و خالی تعریف کرده و ضمن ایجاد جداره ای نورگذر در فضای اداری و خدماتی مجموعه، چشم انداز نویی را بر این فضا حاکم می کند. اگرچه حجم کلی ساختمان متشکل است از مدولی پیوسته که در راستای طول امتداد یافته، اما در دید انسانی از بیرون مجموعه، تنها یک وجه اصلی آن که در بخش ورودی واقع شده، رخ می نمایاند. این همان جداره ای است که از داخل مجموعه هم چشم نواز بوده و به نوبه ی خود، یکی از مهم ترین عوامل ایجاد بافت حجمی همگن و فضایی پیوسته در بیرون و درون ساختمان محسوب می شود و در نهایت می توان گفت که انتخاب این پروژه، به عنوان اثر برتر جایزه معمار سال ۱۳۸۶ ، بی تاثیر از این عامل نبوده است.

طراحی نما در بافت تاریخی/ گروه فرآیند منطقی

 اگرچه یکی از وظایف مدیران شهری ایجاد ضوابط برای طراحی نما در بافت های تاریخی است، اما وجود چنین ضوابطی و پایبندی به آن ها در بافت های تاریخی ما مشاهده نمی شود. در شرایط فعلی که ضوابطی الزام آور برای طراحان وجود ندارد، شاید بتوان گفت تنها تعهدات اخلاقی آن ها می تواند ملاحظاتی را برای طراحی در بافت تاریخی ایجاد کند. خانۀ بیدآباد جزء معدود خانه هایی است که چنین ضوابطی را قائل بوده و رفتاری متفاوت با سایر ساختمان های امروزی از خود نشان داده است و با رعایت سادگی در طرح، دقت در انتخاب مصالح، طرز جانمایی بازشوها و رعایت ابعاد آن ها، به خوبی توانسته  با بافت خود همخوانی پیدا کند. 

معماران این بنا، احسان حسینی و الهام گرامی زاده، توانستند با این طرح جایزۀ رتبۀ دوم مسکونی جایزۀ معمار را از آن خود کنند. آن ها ایدۀ دیگری نیز به کار گرفته اند که نباید از آن چشم پوشی کرد، با ایجاد اغراق د انتخاب رنگ آجری برای مشخص کردن مکان راه پله و قرار دادن آن در زمینه ای متضاد، جلوه خاصی به بنا در بافت داده اند. این ساختمان ضمن اینکه در مواجهه با بافت، رفتار هماهنگی داشته، اما جلوه ای متفاوت نیز دارد که حاکی از تفاوت آن با بناهای پیرامونی است. این تضاد همچنان که به مخاطب نو بودن و اختلاف زمانۀ بنا با بافت را نشان می دهد، سبب درک هماهنگی به وجود آمده نیز خواهد شد. اگر این تضاد در بنا وجود نداشت و بنا کاملا با سبک و سیاق بناهای گذشته نماسازی می شد، چنین فهمی برای مخاطب به آسانی پیدید نمی آمد و به دنبال آن درک نحوۀ تعامل آن با بافت تاریخی هم مقدور نبود.  

 از طرف دیگر جانمایی های نامناسبی از بازشوها در نما دیده می شود که گویی این بازشوها به نما الصاق شده و تناسبی با ترکیب اجزای نما ندارند، اما جانمایی این بازشوها از آنجا که از کلیت طرح و ویژگی پلکان دوار آن تبعیت می کنند، قابل دفاع هستند؛ اگر چه می توانستند با رعایت ظرایفی دلچسب تر به نما متصل شوند.   

دژ سپید و دلیرستان / هنرهای خیابانی ایرانی

در سال های اخیر شهرداری تهران با کمک گرفتن از هنرمندان خلاق به زیباسازی شهر به وسیله ی آثار هنری خیابانی پرداخته است. دژ سپید و دلیرستان عنوان دو نمونه از این هنر های خیابانی است. دژ سپید در انتهای خیابان ملاصدرا قرار دارد و برای مخاطب سواره طراحی شده است. طراح این اثر، اوژن زرگرباشی و مجری آن شمس گستر پارسیان می باشد. ماده ی مورد استفاده در دژ سپید، بتن است. در طراحی و اجرای این اثر، ساختار خاص دیوار و ابعاد بسیار بزرگ آن در نظر گرفته شده است و علاوه بر حفظ ساختار ذاتی دیوار که یادآور یک اثر باستانی است، نقوشی متاثر از دست بافته های قدیمی ایران به صورت نقش برجسته اجرا شده است که عظمتی دلنشین و چشم نواز به وجود آورده است.

دلیرستان اثری است که در خیابان ولیعصر، زیر پل همت قرار گرفته و طراح و مجری این اثر، محمود شعیبی و رسول ملاعباسی هستند. دلیرستان نیز به صورت نقش برجسته و با بتون و برای مخاطب پیاده و سواره کار شده است. تصاویر این اثر، استعاره هایی از اساطیر ایران مانند آرش کمانگیر، رستم، سهراب، کاوه ی آهنگر و... به صورت فیگوراتیو است و نمایش دلیری هایی است که در طول تاریخ ایران اتفاق افتاده است.

مرمت موزۀ علی اکبر خان صنعتی/ مهندسان مشاور عمارت خورشید

پروژۀ مرمت و احیای موزۀ علی اکبرخان صنعتی توسط شهرداری تهران به مهندسین مشاور عمارت خورشید سپرده شده و به گزارش سازمان زیباسازی شهرداری تهران، این پروژه قرار است در اوایل سال آینده مورد بهره برداری قرار گیرد. ما روند انجام این پروژه را از طراح و معمار آن، آقای مهندس فرامرز پارسی، جویا شدیم.

 

گالری شهری در بدنۀ مسجد عتیق اردبیل/ استودیو معمار

حفاظتی که همراه با سهیم کردن بنای تاریخی در زندگی امروز ما باشد، بسیار اهمیت دارد؛ چرا که این بناها رازهای پنهانی از شخصیت فرهنگی و ملی ما را در خود دارند. چنین اتفاقی در طراحی موزه و بدنۀ شهری مسجد جامع عتیق اردبیل توسط استودیو معمار با طراحی محسن نوروزوند و نگار سریع اطلاق‌فر به شکلی خلاقانه رخ داده است و این اثر را تبدیل به طرح تقدیر شدۀ فرهنگی در خاورمیانه و اثر برتر پنجاه و ششمین دوسالانۀ معماری ونیز کرده است. 

می‌توان چنین تصور کرد که طراحی این بدنۀ شهری با در نظر گرفتن سه هدف عمده صورت گرفته است؛ نخست، حفاظت از تپۀ تاریخی منطقه که برای این منظور سازۀ نگهبانی طراحی شده است؛ دوم، ارج نهادن بر ارزش های معماری سنتی که به منظور حفظ روح حاکم بر سایت تاریخی، نماسازی با مصالح بومی انجام شده؛ سوم، توجه به جنبه‌های فرمی که برای هماهنگی با اشکال زمینۀ پیرامونی، از ایدۀ برج و باروهای شهرهای کوهستانی الهام گرفته شده است.  

این سه راهکار، به علاوۀ نصب تابلوهایی بر بدنۀ شهری، بنای تاریخی مسجد جامع را برای مردم خواندنی‌تر کرده است. این بدنۀ صد متری توانسته گفتگویی را از طریق این گالری شهری با عابرین برقرار سازد و علاقه‌مندان را برای مطالعۀ تابلوها به مقابل خود فرابخواند.