معرفی کتاب در شهر / سازمان زیباسازی شهرداری تهران

کتاب و کتاب‌خوانی دغدغه اصلی این روزهای فرهیختگان ایرانی‌ست. هر سازمان و شخصی در این رابطه مسئولیتی به عهده دارد. شاید تکرار تصویر کتاب در محیط شهری بتواند عامل ترغیب مخاطبین برای مطالعه باشد. یکی از اقدامات اخیر شهرداری تهران در راستای ترغیب شهروندان، نصب تبلیغاتی در ایستگاه‌های مترو و سطح شهر تهران برای معرفی کتاب است. 

گرافیک ساده در کنار عکسی از کتاب که می‌تواند گویای چاپ کتاب و امکان خرید از بازار کتاب باشد، به همراه جمله‌ای کوتاه که یا بخشی از کتاب و یا نکته‌ای نافذ در رابطه با اهمیت کتاب‌خوانی، انتخابی درست در طراحی برای فضاهای شلوغ و سرعت عابران در رفت و آمد است. تعیین محدوده مشخص برای نوشته که به کتاب منتهی می‌شود با گرافیکی ساده  که الهام گرفته از تزئینات نگارگری ایرانی‌ست و تضاد بالای رنگ بین نوشته و زمینه‌ی کادر، همچنین زمینه اصلی بنر، خوانش متن را برای عابران در حرکت آسان کرده است. چنین طراحی مخاطب را، در محیطی که حرکت لازمه آن است به حال خود رها نمی‌کند و به او فرصت می‌دهد در زمانی کوتاه پیام مطلب را در یابد.

نکته قابل توجه دیگر انعطاف‌پذیری گرافیک ساده‌ی مجموعه برای هماهنگی در ابعاد مختلف است. این طراحی مجموعه را برای استفاده بنرهای افقی و کشیده پل‌های عابرین پیاده، بنرهای مترو و بنرهای شهری قابل استفاده کرده است. اما بهتر بود مجموعه‌ای که تعداد واژه‌های بیشتری دارند در اتوبان‌ها مورد استفاده قرار نگیرند و تنها در ایستگاه‌های اتوبوس یا مترو، که امکان ایستادن برای عابرین وجود دارد، نصب شوند.

ویترین / پریسا تشکری - مجید کاشانی

«ساختن جلد کتاب به عنوان بخشی از هنر کهن کتاب‌سازی ایرانی از دیرباز تا هنوز، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های کتاب‌سازان دیروز و طراحان گرافیک امروز بوده است. با آن که در بسیاری از مواقع؛ جلد کتاب در شمارگانی بیش از سایر رسانه‌های گرافیکی (مانند پوستر) تکثیر شده و به عنوان یک اثر هنری–کاربردی در دسترس مخاطبان واقعی‌اش قرار می‌گیرد، اما همواره از منظر نمایش و نقد و پژوهش، کم‌تر مورد اقبال بوده است. 

در طول سال‌هایی که از عمر انتشار کتاب (به مفهوم گسترده و صنعتی‌اش) می‌گذرد، جلد کتاب نیز متأثر از اوضاع نشر، کیفیت‌های متفاوتی را پشت‌سر گذاشته‌است. ویترین قصد دارد نمایی کلی از همه‌ی این سال‌ها را به نمایش گذارد. رویدادی که حاصل تلاش طراحانِ جلد کتاب را در قالب «کتاب و برگزاری نمایشگاه» بازنمایی کند. 

از آن‌جایی که قصد داشتیم کتاب ویترین به عنوان منبع تصویری-پژوهشی کاملی در دسترس دوست‌داران و جستجوگران کتاب قرار گیرد، به جز نمایش آثار سی و پنج ساله‌ی اخیر طراحانِ جلد کتاب در ایران، در بخش اولِ این کتاب چند تن از پژوهشگران و طراحان؛ روند تاریخی شکل‌گیری، تکامل و گسترش طراحی جلد کتاب را در ایران، از ابتدا تا امروز، تشریح کرده و مورد بررسی و تحلیل قرار داده‌اند. بخش دوم کتاب ویترین نیز شامل نمایش نمونه‌های جلد کتاب از ۱۰۰ طراح گرافیک معاصر ایران است.»

گزیده‌ای از کتاب «ویترین» با موضوعیت گرافیک در طراحی جلد کتاب در ایران، به کوشش پریسا تشکری و مجید کاشانی که در سال ۱۳۹۳ برای نخستین بار توسط انتشارات فرهنگ‌سرای میردشتی چاپ و منتشر گردید.

مجموعه درنگ / یزدان پناه، علوی و رزاقی

میزان توجه به کتاب و کتاب‌خوانی در یک جامعه نشان از میزان پیشرفت و تعالی جامعه است. جامعه ایرانی باوجود فرهنگ و ادبیات کهن و پربار، به این موضوع بخصوص در سنین کودکی توجه کمی نشان داده است و همین امر باعث شده تا نسل‌های بعدی هم کتاب‌خوان نباشند. تعداد محصولاتی ایرانی که کودکان را ترغیب به کتاب‌خوانی کند انگشت‌شمار است. یکی از این محصولات، مجموعه‌ی درنگ است که توسط فارغ التحصیلان رشته ی طراحی صنعتی از دانشگاه هنر اصفهان، شبنم یزدان پناه، نیلوفر علوی و آیلار رزاقی طراحی‌شده است. این مجموعه موفق که شامل ست غش‌گیر کتاب و یک ست ۵تایی نشان کتاب(bookmark) است، با رویکرد طراحی برای کودکان، با استفاده از فرم‌های باستانی حیواناتی چون گوزن، مرغابی، آهو و اسب که به صورت جورچین درون هم جای می‌گیرند، سعی شده است تا کودکان به واسطه بازی، با کتاب و کتاب‌خوانی آشنایی و صمیمیت بیشتری پیدا کنند. استفاده از موتیف های هنر ایرانی مانند نقوش فرش، گلیم و گبه بر روی این حیوانات چوبی، راهکاری بوده است که از آن برای تناسب بیشتر این محصول با فرهنگ ایرانی و آشنایی چشم کودکان با این المان‌های هنری استفاده‌شده است.
ایده‌ی این محصول از یک پروژه دانشگاهی گرفته‌شده است و با یک روند آکادمیک و بررسی بازار، استفاده‌کنندگان و تعیین الگوهای استفاده، ایده پردازی مفهومی، ایده پردازی فرمی (اسکچینگ)، انتخاب و توسعه طرح‌های برتر، انتخاب نام تجاری، طراحی هویت بصری، ساخت نمونه و طراحی بسته‌بندی، به این محصول نهایی منتج شده است. مجموعه فوق در سری جدید خود با توجه به بازخوردهای بازار و اصلاحاتی که روی آن انجام‌شده است، در حال ورود مجدد به بازار است که طراحان آن امیدوارند این سری نیز مانند سری اول موفقیت خوبی را در بازار به دنبال داشته باشد.

تیزر سینمایی کتاب «دختر شینا» / محمدباقر مفیدی‌کیا

اشتباه نکنید، این تیزر نه برای یک فیلم، که برای یک کتاب ساخته شده است. هرچند تجربه تصویری از یک کتاب، بسیار متفاوت با خواندن آن است، اما به تصویر در آوردن بریده‌ای از یک کتاب می‌تواند در جهت درک بهتر آن موثر باشد تا تصور ذهنی خوانندگان به حقیقت امر نزدیک‌تر شود. 

چاپ نخست کتاب «دختر شینا» به سال ۱۳۹۰ باز می‌گردد. این کتاب روایت‌گر خاطرات قدم خیر محمدی کنعان، همسر شهید ستار ابراهیمی هژیر است که به همت بهناز ضرابی‌زاده گردآوری شده و توسط انتشارات سوره مهر منتشر گردیده و حالا بعد از چهار سال به چاپ بیست و پنجم رسیده است. «دختر شینا» اولین تجربه ساخت تیزر سینمایی در عرصه کتاب به حساب می‌آید، که کارگردانی آن را محمدباقر مفیدی کیا بر عهده دارد و مرکز رسانه‌ای شیرازه تهیه کننده آن است. در این پروژه سینمایی از بازیگران مطرحی چون امین زندگانی و الیکا عبدالرزاقی دعوت به عمل آمده، که پس از مطالعه کتاب به بازسازی گوشه‌ای از زندگی شهید ابراهیمی و همسر ایشان قدم‌خیر محمدی پرداخته‌اند.

گفتنی است نخستین تیرز سینمایی این کتاب شنبه ۳۰ آبان ماه همزمان با آخرین روز هفته کتاب در سینما آزادی رونمایی می‌شود. ابراهیم حاتمی‌کیا، نرگس آبیار، بهروز افخمی، محمدرضا شهیدی‌فر، صادق کرمیار، معصومه آباد و احمدرضا معتمدی از جمله مدعوین این مراسم هستند. همچنین جشن امضای کتاب «دختر شینا» در حاشیه این مراسم برگزار می‌گردد. 

این تجربه جدیدی از همراهی کتاب و سینما است که می‌تواند در جهت تبلیغ مطالعه و پر رنگ کردن نقش فرهنگ‌ساز کتاب حائز اهمیت باشد و جای خوشنودی است که این اتفاق مهم در قالب کتابی با موضوعیت دفاع مقدس و زندگی همسران شهید صورت گرفته، زیرا کتاب‌هایی از این دست نه تنها دارای بار درام و رمانتیک هستند بلکه بخش‌های کمتر دیده شده دفاع مقدس را نیز برای مخاطبان ترسیم می‌نمایند، به طوری که می‌توانند با مخاطبان نسل امروز ارتباط بهتری داشته باشند.

کتاب‌هایی که باید دید

در قفسه کتاب‌های کتاب فروشی لای تمام کتاب‌های خواندنی عکاسی، توجه‌ام را جلب کردند. لای کتاب را که باز کردم تمام صفحاتش عکس بود. عکس‌ها را که می‌دیدم انگار کتاب قطوری از تاریخ ایران را ورق می زدم. کتابی درباره هرآنچه یک ایرانی باید بداند. انگار داشتم شاهنامه را می‌دیدم و شکوه و عظمت مردان و زنان ایرانی را دوباره بازسازی می‌کردم.
این کتاب‌ها مثل شاهنامه خواندنی نیستند بلکه دیدنی اند. علاوه بر شور، غیرت و همیت ایرانی، بخش مهمی از تاریخچه عکاسی ایران را در خود ثبت کرده‌اند. جنگ تحمیلی شاید بهترین فرصت برای عکاسان حرفه‌ای و آماتور بود که توانایی ‌های خود را تقویت کنند و یا در معرض دید بگذارند. جنگ تحمیلی موجب رشد و اعتلای عکاسی مستند و هنری در دهه‌های بعدی و تا کنون بوده‌است. متاسفانه بسیاری از نگاتیو‌های عکاسان در آرشیوهای خبرگزاری‌ها، ستاد تبلیغات سپاه و بسیج از بین رفته‌است. در اوایل جنگ با آگاهی از ارزش‌های استنادی عکس، صیف الله صمدیان و مرتضی ممیز به جمع‌آوری عکس‌های عکاسان جنگ پرداختند و توانستند چند جلد از کتاب "دفاع در برابر تجاوز" را در آلمان با کیفیت بالایی چاپ و اذهان عمومی مردم دنیا را نسبت به مظلومیت ایران در جنگ روشن کنند.
جلدهای اول تا ششم این مجموعه کتاب‌های مصور با عنوان «جنگ تحمیلی» و با موضوعاتی از قبیل:‌ اردوگاه آوارگان عراقی، آموزش‌های دفاعی و نظامی رزمندگان، تهاجم نیروهای عراقی و خط مقدم نبرد، بمباران مدارس و اماکن عمومی، ورود آوارگان عراقی به کشور، کمک‌های مردمی به جبهه و تشییع شهدای ایرباس و بمباران شیمیایی حلبچه، هر کدام در 208 صفحه منتشر شده اند. بعد از جنگ نیز تا جلد نهم این بار توسط انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس در ایران چاپ شد. عکاسان به چاپ عکس‌هایشان در قالب کتاب توجه بیشتری نشان دادند. شاید بهترین روش برای دیده شدن و تحقیق و مطالعه این آثار که بدنه اصلی عکاسی مستند ما را تشکیل می‌دهد، چاپ عکس‌ها به صورت کتاب است.
احسان رجبی عکاس کتاب "چشم نوشته‌ها" در ابتدای کتابش نوشته است: «عکاس نبودیم؛ رفته بودیم جبهه که بجنگیم، اما چیزی اطرافمان می‌گذشت که نمی‌شد تعریفش کرد. باید سند جمع می‌کردیم؛ سندی که اگر زنده ماندیم، نشانمان بدهد که خواب نبود‌ه‌ایم، خواب نمی‌دیده‌ایم.»
مجموعه عکس "خط پشتیبان" می‌خواهد تلاش‌گران عرصۀ پشتیبانی را که در طول جنگ ناپیدا فعالیت می‌کردند، آشکارا به نمایش بگذارد. کتاب "تبادل" روایت اسیرانی است که سال‌ها در زندان‌های رژیم صهیونیستی زندانی بوده‌اند و در جریان جنگ سی و سه روزه لبنان و بعد آن عکاسی شده‌اند.
"طریق ماندگار" حاصل عکس‌های نمایشگاه گروهی جمعی از عکاسان جنگ با همین نام است. کتاب های دیگری با عناوین "قاب شیدایی" عکس‌های سعید حاجی خانی، "عراق علیه ایران" احمد علیزاده نوحی، "خروش لاجوردی" عکس‌هایی از شهدای اصفهان و "حماسه الوند" عکس‌هایی از شهدای استان همدان در طی هشت سال دفاع مقدس است.
"دیار نزدیک" هم مجموعه ای است از سفر مردم به مناطق جنگی که می خواهد ارادت و اشتیاق مردم این سرزمین با تاریخ قهرمانان هشت ساله جنگ تحمیلی خود را به نمایش بگذارد.

کتاب دستور زبان نما / روی تامپسون

« نمای سه رخ از پشت باید حالا برای بیشتر شما آشنا باشد. اگر از آن در نماهای بسته استفاده کنید، بیشتر شبیه نمایی می شود که آن را نمای از روی شانه(OTS) می نامند. دوربین از روی شانه بازیگر اصلی نگاه می کند و نقطه دید آن شبیه نقطه دید بازیگر است. دوربین (وبنابراین مخاطب) مستقیما همان چیزی می بیند که بازیگر می بیند. گرچه صورت بازیگر دیده نمی شود و از این رو از این زاویه نمی دانیم چه احساس یا فکری دارد، اما چون مخاطب از نقطه دید او شخصیت وارد نما شده است، ترغیب می شود به شکلی مستقیم تر به جای شخصیت فکر و احساس کند. این نوع نما را یک جورهایی می توان نمای عینی – ذهنی نامید، جایی که از زاویه ای معمولا خنثی یک نقطه ممتاز به دست می آورید.»
یکی از نکات مثبت کتاب به روز بودن مطالب بخصوص در رابطه با نماهاست. توضیح یکی از انواع نماهایی که در سینمای جدید بیشتر از سینمای کلاسیک مورد استفاده قرار می گیرند، در پاراگراف فوق آمده است. کتاب دستور زبان نما یکی از جدیدترین کتاب های آموزشی حوزه سینماست که در سال گذشته توسط اتشارات ساقی و با ترجمه محمد گذرآبادی به چاپ رسید.

 

احتراق باروت

حداقل برای ما که تقریبا هر روز با حسین بودیم، انتزاع کردن شخصیت‌ش به خالق  «ما می توانیم» یا مسئول سایت «کتاب بخوانیم» کار واقعا سختی است. راستش را بخواهید گاهی که این متن های ذوقی و لطیفی که دوستان محبت می کنند و از سر درد فراق در وصف حسین می نویسند را می خوانم، لبخندی می زنم و با خودم می گویم الان حسینی که ما می شناسیم واکنش ش نسبت به این متن ها چه خواهد بود!؟

احتمالا خواهد گفت: "جمع کنین کاسه کوزه تون رو باباجان... خبری نیست…"

و این شاید یکی از اصلی ترین خصلت های حسین بود. به شدت احساس می کرد کارهایی که کرده نسبت به آنچه باید، کم و ناچیز است. برخلاف برخی از انقلابی ها، خیلی خودش را بدهکار می دانست و سخت حساب کشی می کرد از خودش و خب قاعدتا بی رحم هم بود. با پرکاری مداوم سعی می کرد همیشه در وضعیت حرکت بماند و به سکون نرسد.