نمایشگاه آثار عاشورایی در خانه ی هنرمندان / حسن روح الامین

موضوع عاشورا و قیام امام حسین(ع) یکی از موضوعاتی است که به تصویر در آوردنش در توان هر هنرمندی نمی گنجد و مهارتی همراه با باور و ایمان به ذات موضوع می طلبد. مهارت هنرمند به تنهایی نمی تواند این موضوع را به نتیجه ی مطلوب برساند و نیز اگر شخصی صرفا با باور و ایمان و بدون مهارت لازم به این موضوع بپردازد، اثری در شأن این واقعه ی عظیم خلق نخواهد شد.

حسن روح الامین یکی از هنرمندانی است که تمام مهارت و استعدادش را به همراه باور و اعتقاد قلبی به موضوع عاشورا اختصاص داده است.
نمایشگاهی شامل ده اثر نقاشی عاشورایی از این هنرمند جوان با عنوان «جام بلا» در نگارخانه «پاییز» خانه هنرمندان ایران از تاریخ بیست و چهار تا بیست و نهم مهر ماه نود و چهار برپا شده که در این نمایشگاه تابلوهای «مقتل» درباره شهادت امام حسین (علیه السلام)، «جوانان بنی‌هاشم»، «شیرین‌تر از عسل» درباره حضرت قاسم بن الحسن (علیه السلام)، «حضرت علی‌اکبر (علیه السلام)»، «علقمه»، «آتش پرستارم بود» درباره امام سجاد (علیه السلام)، «سقا» درباره حضرت ابوالفضل (علیه السلام) و «خرابه شام» به نمایش گذاشته شده است.

آثار وی با سبکی واقع گرایانه، بدون چهره نگاری و در ابعاد بزرگ، فضای واقعه را برای بیننده عینی می کند. رنگ گذاری و نورپردازی در نقاشی های او شبیه آثار دوره ی باروک است. خطوط پویا و تبحر خاص روح الامین در طراحی و نقاشی و طراحی فیگورهای انسانی و نیز علاقه ای که وی از دوران کودکی تا به امروز به موضوع عاشورا داشته موجب تاثیرگذاری آثارش شده است.
حسن روح الامین دانش آموخته ی هنرستان هنرهای زیبا و فارغ التحصیل دانشگاه شاهد در رشته ی نقاشی است. وی سال هاست که به صورت اختصاصی در آثارش به موضوع عاشورا می پردازد.

واکنش هنرمندان به حادثه ی منا

فاجعه ی منا در مراسم حج امسال باعث شد خاطره ای تلخ و دل خراش در ذهن تمام مسلمانان حک شود. عمق فاجعه زمانی آشکار شد که دولت سعودی به انکار حقیقت و دروغ روی آورد. در این میان واکنش هنرمندان در اعتراض به این بی تدبیری می تواند نقش بسزایی در نشان دادن خشم مسلمانان به دولت عربستان و حتی تمام جهان داشته باشد. متاسفانه تعداد آثار هنوز بسیار کم است و به صورت جدی و منسجم به موضوعی با این اهمیت پرداخته نشده است، اما تعدادی از آثاری که تا کنون به صورت پوستر و کاریکاتور توسط هنرمندان ایرانی کار شده در این پست جمع آوری شده است. این آثار به افشای حقیقت آن فاجعه و نیز کنایه به بی کفایتی دولت عربستان برای اداره و مدیریت اعمال حج می پردازند. در تمام آثار کنایه به بی رحمی آل سعود، اولین موضوعی است که مخاطب متوجه آن می شود. در کاریکاتور ها نیز طنزی تلخ نمایان است، طنزی که مخاطب نمی تواند با آن بخندد...

انتظار جامعه از هنرمندان عرصه های مختلف هنری در رابطه با این موضوع، آثار بیشتر و حرفه ای تری است چرا که کشته شدن هزاران مسلمان آن هم در کشوری که سر سپرده ی آمریکا و غرب است واکنش شدید تر و جدی تری از جانب هنرمندان مسلمان می طلبد، نه تنها این حادثه، بلکه موضوعاتی مانند مبارزه با تروریسم، کشته شدن هزاران زن و مرد و کودک بی گناه مسلمان در یمن، سوریه، فلسطین اشغالی و... اولویت کار هر هنرمند با وجدان و صلح طلب است.

نگاهی به ۵ دوره پوستر هیئت هنر

در ایام محرم، شهر حال و هوای تازه‌ای دارد. هیئت‌ها و حسینیه‌ها همه در تکاپوی هر چه بهتر برگزار کردن مراسم عزاداری خود هستند. هیئت محبین اهل بیت دانشگاه هنر تهران نیز در این راه قدم برداشته و هرساله فعالیت خود را منسجم‌تر برگزار می‌کند. در این میان تبلیغات در رابطه با فعالیت‌‌های هیئت هنر نقش بسزایی در تشویق هنرجویان عرصه هنر برای حضور در مراسم و هم‌کاری با خادمین آن دارد. پوستر ابزاری قدرتمند برای دست یافتن به این هدف است.
پوسترهای هیئت را می‌توان در مجموعه کارهای فرهنگی-مذهبی تقسیم نمود. این گروه از پوسترها نسبت به کارهای تجاری با مخاطب ارتباط معنوی‌تری برقرار می‌کنند و مخاطب نیز وقت بیشتری را برای دیدن آن اختصاص می‌دهد. مجموعه حاضر پوسترهایی‌ست که طی پنج دوره اخیر فعالیت هیئت دانشگاه هنر طراحی و چاپ شده‌اند. استفاده از اِلمان‌های مذهبی، خوشنویسی، نقوش اسلیمی، بافت زره و مواردی از این قبیل نقطه قوتی در ارتباط و انتقال سریع فضا و مفهوم محرم به مخاطب است. همچنین استفاده از رنگ‌های خاکستری و مشکی در کنار قرمز که از قدیم بخشی از هویت و فرهنگ عاشورایی بوده در انتقال حس و حال عزاداری ایام محرم بسیار مؤثر عمل کرده است. شیوه کار طراحی در این مجموعه به این شکل است که بعد از انتخاب شعار سالانه، طراح با توجه به مذمون آن طراحی را شروع می‌کند.اما آنچه در نگاه اول از پوسترها به چشم می‌آید رنگ و حس عاشورایی آنهاست و این نشأت گرفته از آن است که پوستر در درجه اول برای دیده شدن طراحی می شود نه برای خوانده شدن.
نقطه عطف پوسترهای طراحی شده، مجموعه پوسترهای امسال هیئت است که با هویتی مشابه برای کارگروه‌های مختلف با هدف تشویق و دعوت افراد فعال در حوزه‌های مختلف هنری برای فعالیت در مجموعه هیئت شکل گرفته‌اند. استفاده از تکنیک عکاسی و چیدمان اِلمان‌های تخصصی هر حوزه، در کنار نمادهای مذهبی عاشورایی انتخابی‌ست هوشمندانه که جلوه‌ی بصری جذابی را رقم زده است. ابتدا با تفاوت در طراحی، مخاطب را در نگاه اول جذب می‌کند و بعد او را وادار به دقت و تحلیل می‌نماید. با اجرای قوی و استفاده از خطوط گرافیکی، چشم مخاطب را برای خواندن هدایت می‌کند. همراهی این فاکتورها در طراحی، خوانش جذاب و جدیدی را برای مخاطب خاص خود ایجاد کرده است چرا که مخاطبانش هنرمندانی هستند که نسبت به مخاطب عام از سواد بصری و هنری متخصصانه برخوردارند.

مقتل امام حسین (ع) / مجید زارع

آنچه در نگاه اول برای انتخاب یک کتاب با محتوای مشخص نظر خریدار را جلب می‌کند طرح جلد آن است. در سال‌های اخیر، طرح‌های متنوع و جذابی از جلد کتاب‌ها در ویترین فروشگاه‌ها به چشم می‌خورد. در این میان جلدهایی که در آن موادی غیر از کاغذ عادی و یا برش ها و رنگ‌های متفاوتی به کار رفته است بیشتر جلب نظر می‌کنند.

مجید زارع یکی از هنرمندانی است که استفاده از مواد متفاوت در طراحی بیشتر کتاب‌هایش به چشم می‌خورد. یکی از آثار وی طراحی کتاب مقتل امام حسین (ع) است که می‌توان گفت به طراحی جلد آن به عنوان یک اثر هنری نگاه شده. شیوه‌ی اجرای جلد، تلفیق مقواهای فانتزی، دو رنگ سیلک و دایکات (نوعی برش با قالب مخصوص) است و صحافی آن با چسب گرم انجام شده. استفاده از برش های دوارِ تو در تو و اختصاص چند صفحه به جلد کتاب، استفاده از رنگ های قرمز و مشکی و طرح براق نیزه‌ها در زمینه‌ی مات مشکی در این جلد باعث شده که طرحی ساده و در عین حال خلاقانه و متفاوت حاصل شود. این گونه طرح‌های هنرمندانه و خلاقانه لازمه‌ی تمامی کتب با مضامین خاص و خصوصا مذهبی است، چرا که موضوعاتی با این اهمیت ظاهری موقر و جذاب می طلبد.

مجید زارع کارشناس رشته‌ی الکترونیک و طراح گرافیک است که از سوابق هنری‌اش می‌توان به برگزیده شدن در دو دوره سرو نقره‌ای در بخش طراحی جلد کتاب، برگزیده شدن در مسابقه‌ی بیست و پنج سال طراحی جلد کتاب دفاع مقدس و نامزدی دو دوره مسابقه‌ی کتاب سازی لایپزیک آلمان اشاره کرد.

تصویرسازی‌های سوگواره هنر / حوزه هنری

تولید یک اثر هنری با مضمون دینی و مذهبی آن هم برای نسلی که مدام در معرض آموزه‌های هنر غربی است، مسلماً کار ساده‌ای نیست و نیازمند یک آموزش و پرورش جامع و همه جانبه است. به نظر می‌رسد علی‌رغم ارزش‌های موجود، فضای هنری کشور هنوز در زمینه موضوعات و مفاهیم مذهبی به بلوغ معنوی لازم، جهت رشد و اعتلای هنر دینی نرسیده است. این در حالی‌ است که هر سال در ایامی خاص شاهد برپایی نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های متعدد با محوریت موضوعات دینی هستیم. 

«سوگواره هنر عاشورایی» مهم‌ترین رویداد در عرصه هنرهای تجسمی عاشورایی است، که به همت حوزه هنری برگزار می‌شود. انتظارات از این رخداد مهم بسیار است، شاید کمترین آن جهت‌مند سازی آثار تولیدی در حوزه هنر عاشورایی است. به طوری‌که هنرمندان در عوض تکرار مکررات به سراغ لا‌یه‌های زیرین این حماسه بزرگ بروند و ابعاد مختلف آن را  متناسب با شرایط معاصر، با زبانی امروزی به تصویر درآورند. 

سوگواره هنرهای عاشواریی هر ساله در سه بخش پوستر، تصویرسازی و پرچم، برپا می‌گردد؛ که سال گذشته بخش تصویرسازی هشتمین دوره سوگواره هنر، با دو موضوع حماسه عاشورا و مادر شهید برگزار شد. در این میان از ۱۴۰۴ اثر رسیده به دبیرخانه، ۳۱۰ اثر متعلق به این بخش بودند، که در نهایت ۴۹ تصویرسازی به مرحله پایانی راه یافتند. برگزیدگان بخش حماسه عاشورا، الهه امیر اصلانی با «حضرت علی‌اصغر»، مهدی جواد‌پور با «شش ماهه کربلا» و راحله کریم بخش نویر با «حماسه عاشورا» بودند، که به ترتیب حائز رتبه‌های اول تا سوم شدند. در بخش مادر شهید، کیفیت آثار به گونه‌ای بود که هیأت داوران هیچ اثری را شایسته کسب رتبه نخست ندانست و «معراج» سولماز جهانگیری و «شام غریبان» سمیه علی‌پور، رتبه‌های دوم و سوم را به خود اختصاص دادند.

داوری آثار بخش تصویرسازی دوره هشتم این جشنواره را ابوالفضل همتی آهویی، محمدعلی بنی اسدی و عصمت افضل طوسی بر عهده داشتند.

هفت شهر عشق/ معرفی حسینیه‌های نایین

هر کدام از محله‌های قدیمی نایین به نام‌های محلۀ پنجاهه، باب‌المسجد، نوآباد، چهل‌دختران، کلوان، سرای‌نو، کوی‌سنگ و محمدیه، حسینیه‌ای به همین نام دارند که به شکل سنتی خود در مرکز محلات بنا شده‌اند. این مکان‌ها که هستۀ اولیۀ آنها میدانی سرباز بوده است، در اصلی ترین محل عرضۀ اندام مردم در شهر قرار گرفته است. همچنین در جوار این حسینیه‌های میدان‌گاهی مکان سرپوشیدۀ گنبدخانه‌ای شکلی وجود دارد که درب ورود به آن از میدان گشوده می‌شود و به آن حسینیه سرپوشیده می‌گویند. کارکرد این حسینیه‌های سرپوشیده، هم برای فصل سرماست و هم در برگزاری مراسم سخنرانی و عزاداری به کار می‌روند. در ایام محرم آیین‌هایی چون تعزیه‌خوانی، نخل‌گردانی و حرکت دسته‌های عزاداری در این حسینیه‌ها به جریان می‌افتد و همان کارکردی که مرکز محله برای گردهم آوردن مردم و رقم زدن اتفاقات اساسی محله در دیگر ایام سال دارد، در این ایام برای عزاداری اباعبدلله به کار می‌آید.

در گذشته که خانه‌های قدیمی این محلات پر از سکنه بود، این کارکرد میدان، علاوه بر اینکه امکانات مناسبی از جمله دسترسی به راه‌های اصلی و ایجاد فضای کافی برای عزاداری را فراهم می‌کرد؛ با قرار دادن مکان عزاداری در مراکز محلات و جمع شدن مردم محله در آن، حضوری هماهنگ و تمام عیار از این مراسم را در شهر به نمایش می‌گذاشته است. امروز نیز عزاداری در این حسینیه‌ها برگزار می‌شود؛ اما برخی از خانه‌های قدیمی خالی از سکنه شده‌اند و مردم در بافت جدید شهر سکونت دارند. با این‌حال مراسم عزاداری به همان قوت خود پابرجاست و هر ساله در ایام محرم به بافت قدیمی شهر جانی تازه‌ای می‌بخشد.

اربا اربا / سارا اکبری و علی اکبر

حماسه‌ی تاریخی عاشورا و فداکاری‌های یاران و اهل بیت امام حسین (ع)، چیزی نیست که حرارت‌ش به آسانی از دل شیعیان بیرون رود. در این میان اما داستان عجیب شبیه‌ترین افراد به پیام‌بر (ص) است که راوی کربلا درباره‌ی‌ او گفته است : «فَقَطَّعوهُ بِسُیوفِهِمْ ارْباً ارْباً» ... این جمله و روایاتی که از احوالات حضرت علی اکبر (ع) در نیم‌روز عاشورا به دست ما رسیده است، آغاز ایده‌ای بود برای یک اثر چیدمانی به نام ارباً اربا. علی اکبر و سارا اکبری با کمک گروهی ده نفره از دوستان هنرمند خود، این اینستالیشن را در سوگ‌واره‌ی ۹۳ هیئت هنر اجرا کردند. اجرای آثار مفهومی با موضوعات دینی-تاریخی کار جدیدی است که هیات هنر در مراسم‌های سال گذشته‌، با اختصاص چندین قابِ مخصوص در خیمه‌ی هیات، پیش‌رو آن بوده است. اثر مربوط به حضرت علی اکبر جزو کارهای دائمی این مجموعه بود که در قسمت ورودی خیمه‌ و در مقابل چشم عابران قرار گرفت. بسیاری از افراد در برخورد اول جذب این کار می‌شدند و در مقابل آن توقف می‌کردند، چرا که می‌توانستند حجمی معنادار را تنها از طریق انتزاع  در فضای خالی میان نخ‌ها درک کنند.
طراحان با عبور نخ‌های نامرئی در جهات مختلف و تاباندن نور، از اثر انعکاسی آن برای تشبیه به برق شمشیر در حال حرکت استفاده کرده‌اند. شمشیرهایی که غیر قابل شمارش و از هر سو بر بدنی که دیگر نیست فرود آمده‌اند. عروج، دیگر کلمه‌ی مهمی بود که اثر روی آن تاکید داشته است. بالا رفتن از پله‌ها که از جای پای سرخ بر روی آن پیدا است و در پله‌ی سوم اثری از آن نیست، عروج از زمین به آسمان را مراد کرده است. پیش‌زمینه‌ی سیاه اثر برای نمایش به‌تر حجم اصلی در نظر گرفته شده،‌ اما شاید با ایده‌پردازی بیش‌تر، می‌توانست نقش مهم‌تری در تکمیل کار ایفا کند. نکته‌ی مهم دیگر،‌ انحصار این کار هنری در موضوعِ پیش‌فرض است و این سوال مطرح است که اگر این کار در فضایی غیر از یک هیات مذهبی و بدون نام به نمایش در می‌آمد باز هم در رساندن مفهوم خود موفق بود؟