تهران؛ برزخ خودروها، جهنم عابران

هرچقدر اتوبان بسازید، ترافیک خواهید داشت. مدت‌هاست که بشر برای کاهش ترافیک شهری اقدام به ساخت اتوبان‌های گسترده و معابر شهری بزرگ نمی‌کند. افزایش تعداد اتوبان‌ها و معابر شهری باعث ترغیب شهروندان به استفاده از وسایل نقلیه‌ی شخصی می‌شود و به تبع آن ترافیک به طور فزاینده‌ای رشد خواهد داشت. این تسلسل تا زمانی ادامه دارد که تمایل به ساخت اتوبان‌های بیشتر و عریض‌تر از جانب مدیران شهری وجود داشته باشد. در تمامی شهرهای بزرگ دنیا این پدیده مورد توجه قرار می‌گیرد. تجربه نشان داده است که می‌توان یک معبر بزرگراهی را با یک بلوار کوچک‌تر جایگزین کرد به نحوی‌ که حتی تراکم ترافیک آن محور کاهش پیدا کند.(منبع) برخی شهرهای بزرگ نیز اقدام به تخریب یا تغییر وضعیت اتوبان‌های شهری خودشان گرفته‌اند و تلاش می‌کنند تا در چشم‌اندازهای آتی خود شهری با حداقل وسایل نقلیه و حداکثر حضور عابر و دوچرخه را تصور کنند.(منبع) مدیریت سفرهای شهری، طراحی معابر دوچرخه، بهبود وضعیت حمل و نقل عمومی و ایجاد امکان حضور پیادگان در شهر از نکاتی است که به این مهم کمک می‌کنند.

حیات الهیه / دفتر طراحی بوژگان

در کشور ما پروسه‌ی ساخت، خیلی وقت‌ها اشتباه یا ناقص طی می‌شود و معمولا سرمایه‌گذاران پروژه‌های ساخت‌مانی، درک درستی از ملزومات فازبندی و حرفه‌ای ساخت‌مان ندارند. پروژه‌ی حیات الهیه هم شاید به همین دلایل بوده که پس از بالا رفتن اسکلت ساخت‌مان و مشخص شدن محدوده‌های حجمی بنا، تازه به دفتر بوژگان برای طراحی رسیده است ! با این همه، حامد بدری احمدی که طراحی را بر عهده داشته، خوب از عهده‌ی چالش‌های پیش رو برآمده و شرایط به ظاهر نامناسب پروژه را تا حدودی به فرصت‌هایی جدید، تبدیل کرده است. 

ساختار هرمی بنا، که احتمالا به دلیل قانون معروف پله‌کانی شهرداری ایجاد شده است، از مهم‌ترین مواردی بود که باید در طرح معماری، تصمیم مناسبی برای آن گرفته می‌شد. طراح تصمیم می‌گیرد که این تراس‌های بالقوه را با عقب بردن دیواره‌های هر واحد، بالفعل کرده و به قول خودش «آپارت‌مان‌» را به «خانه» نزدیک کند. تصمیم جالب دیگر او بالاتر آوردنِ حیاط است. هم‌تراز بودن ورودی اتوموبیل‌ها با حیاط و لابی ورودی در عمل، فضایی به عنوان حیاط برای مجموعه باقی نگذاشته بود و با تصمیم طراح، سطح حیاط بالاتر آمده و سقفی برای پارکینگ و ورودی اتوموبیل در نظر گرفته می‌شود. این ایده‌ای‌ست که به خصوص در آپارت‌مان‌‌سازی‌ این روزهای شهر تهران، که سهم زیادی را به اتوموبیل اختصاص می‌دهد، می‌تواند کیفیت از دست‌رفته‌ی حیاط را در زندگی ما، به ما بازگرداند.

نگارخانه ای به وسعت یک شهر/سعید شهلا پور

چندی پیش شهرداری تهران با همکاری سازمان زیباسازی در اقدامی فرهنگی به مدت ۱۰ روز بیلبوردها و بنرهای تبلیغاتی را به نمایش آثار هنری اختصاص داد.در این اقدام حدود ۷۰۰ اثرهنری از هنرمندان ایرانی و خارجی در نقاط مختلف شهر، در معرض دید عموم قرار گرفت که می توان از آن به عنوان نقطه عطفی برای توجه هر چه بیشتر به هنر و هنردوستان در سطح عمومی یاد کرد. از اهداف اجرای این طرح می توان به تلطیف فضای پرهیاهو و چهره خسته شهر تهران و آشتی دوباره با هنر و آثار هنری و همچنین ترغیب مردم برای رفتن به گالری ها و موزه ها که جایگاه چندانی در برنامه های زندگی امروز ندارند، اشاره کرد.اما با وجود نقاط قوتی که موجبات تشویق دوستداران هنر را فراهم آورد، انتقاداتی نیز بر آن وارد شده است.  به گفته منتقدان؛ نمایش این آثار هنری در مکان های نامناسب مانند بزرگراه ها که  نه تنها شهروندان زمانی برای دیدن آنها ندارند بلکه باعث افزایش احتمال تصادفات نیز می گردد، از نقاط ضعف این طرح به شمار می رود و باید اینگونه آثار ارزشمند و منتخب هنری در فضاهایی که امکان مکث و تأمل برای افراد وجود داشته باشد مانند پیاده روها و مکان های تفریحی، به نمایش گذاشته شود.با وجود مشکلاتی که در اجرای این طرح با آن مواجهه بودیم، امید است با انجام اقداماتی مشابه و رفع ایرادات آن، شاهد ارتقای فضای فرهنگی پایتخت و از بین رفتن یکنواختی و ظاهر پرآشوب پایتخت باشیم.

بهارستان / سازمان زیباسازی شهرداری تهران

در آستانه بهار 95 و نو شدن طبیعت، سازمان زیباسازی شهرداری تهران، طرح بهارستان را برای استقبال هر چه بهتر از بهار پیشنهاد و اجرا کرد.به گفته یکی از مسؤلان این سازمان، طرح بهارستان با اقتباس از برنامه مشابه آن در جهان که به شکل فستیوال برگزار می شود، قرار است هر ساله به منزله یک رویداد هنری در چند رشته برگزار شود که یکی از آنها، نقاشی دیواری است.این نقاشی ها از میان آثار برگزیده ای که در فراخوان سازمان زیباسازی به دست آنها رسیده انتخاب شده اند و دارای نقاط مشترکی هستند که از جمله آنها می توان به استفاده از نمادهایی برگرفته از طبیعت و رسومات ایرانی برای نوروزو تلفیق آنها با رنگهای شاد و با طراوت و در برخی موارد بزرگنمایی و انتزاعی بودن این نمادها ، برای القای هرچه بیشتر حس نو شدن و رویش به بیننده، اشاره کرد، همچنین این نکته را باید یادآور شد که این نقاشی ها نه تنها چهره شهر را به هم ریخته و نامنظم نکرده بلکه در بیشتر آنها سعی شده از لحاظ بصری پیوند خطوط و اجزای نقاشی با مناظر طبیعی و حتی ساختمان های شهر، حفظ شود و این خطوط در امتداد و پیونددهنده نماهای شهری باشند.

این اقدام شهرداری در خلق و بازسازی نقاشی های دیواری در آستانه بهار، باعث شد دیوارها و چهره دودگرفته تهران، با طبیعتی که در آغاز بهار، غبار از تن می زداید و لباسی نو به تن می کند، همسو و همگام شود و نکته مهم اینجاست  که این آثار باعث شد شهروندانی که برای هم قدم شدن با ماشین زمان در زندگی امروزی بشر، که گویی سرعتی بیشتر به خود گرفته، حتی شده برای چند ثانیه از سرعت قدمهای خود کاسته و با دیدن این آثار و تأمل در آنها، صدای آمدن بهار را بشنوند، بهاری که آمدنش نویدبخش نو شدن و آغازی دوباره است و با زدودن رخوت و سستی از طبیعت جانی دوباره به آن می بخشد.

دانشگاه هنر،احیاگر یا مخرب عمارت قزاقخانه

میدان مشق تهران، یکی از بزرگترین و قدیمی ترین بناهای نظامی باقی مانده است که تاریخ آن به جنگ جهانی اول و دوم برمی گردد و در زمان مظفرالدین شاه دستور ساخت بنای مرکزی آن یعنی قزاقخانه داده شد.باتوجه به احساس خطری که برای مجموعه میدان مشق می شد، در سال ۱۳۸۲ به منظور مرمت و احیا به دانشگاه هنر واگذار شد.این در حالی است که این مرمت به کندی انجام شد به طوریکه شاید بتوان گفت تا سال ۱۳۹۴ پیشرفت فیزیکی چندانی نداشت و نکته قابل تأمل در این پروژه، مرمت غیر اصولی یکی از ساختمانهای این عمارت است که در آن به جای آجرهای پهلوی از سنگ مرمر استفاده شده و به سبک ساختمانهای امروزی مرمت شده است که این اقدام غیرکارشناسانه باعث شده این ساختمان به صورت کاملا مستقل  از مجموعه و نوساز به نطر بیاید و به یکپارچگی عمارت لطمه بزرگی وارد کرده. اما خوشبختانه اخیرا پروژه مرمت آن  به صورت کاملا اصولی و با جدیت هرچه تمام تر در حال انجام است به طوریکه تقریبا اکثر ساختمانهای مجموعه از لحاظ نمای بیرونی مرمت شده و مرمت داخل آنها هم از پیشرفت خوبی برخوردار می باشد.البته این نکته هم قابل ذکر است که دخل و تصرفهای غیر اصولی ای که  در سالهای اول در بخشهای داخلی بنا  به منظور استفاده  کارکنان و دانشجویان صورت گرفته، هویت تاریخی مجموعه را تا حدی خدشه دار کرده و از حال و هوای تاریخی آن در برخی ساختمان های عمارت کاسته که در حال حاضر قابل جبران هم نیست.

امید است با ادامه این پروژه تمامی بناهای عمارت قزاقخانه که در برخی از بخشها به دلیل کندی کار با خطر تخریب روبرو بود، احیا شود و این عمارت با همان سبک و سیاق تاریخی خود که روزی رونق بسیاری داشته، جانی دوباره بگیرد تا یک پادگان نظامی با حفظ پوسته اصلی خود به مکانی برای تبلور فرهنگ و هنر و مکانی که هنرمندان در آن به واسطه پیوند دیرینه و عمیق تاریخ و هنر با یکدیگر خالق آثاری ماندگار و چشم نواز باشند، تبدیل شود و همچنین دانشگاه هنر که در این سالها از نظر بسیاری از دوستداران تاریخ و بناهای تاریخی به عنوان مخرب عمارت قزاقخانه شناخته شده و نقدهای بسیاری به آن شد، احیاگر بخشی ازتاریخ باشد.

سینمای بدون مخاطب، سینمای بی هویت / دانشمیر و اسپریدونف

وجود 100 سالن سینما در یک شهر، رقم قابل توجهی است؛ اما زمانی که آن شهر، کلان شهری مانند تهران باشد، قضیه فرق می کند. گله کردن از امکانات موجود، کاری از پیش نمی برد و باید از فرصت های پیش رو، نهایت بهره را برد. طراحی و ساخت پردیس سینمایی ملت که در سال ۱۳۸۵ آغاز شد، یکی از فرصت هایی بود که می توانست امکان مناسبی را برای شهروندان تهرانی ایجاد کند، اما این اتفاق نیفتاد. به نظر می رسد، مهمترین مسئله در این عدم موفقیت، نگاه نادرست و تعریف نامناسب از جایگاه مخاطب(کاربر) در این طرح است؛ چراکه بررسی جایگاه این مهم، باید متناسب با شرایط موجود در نظر گرفته شود، نه مخاطبی که در فرآیند طراحی شکل می گیرد و ذهنی و ساختگی است.

پردیس سینمایی ملت، همان طور که از نامش پیداست، سینمایِ بوستانِ ملت است. سینمایی که در ضلع جنوب غربی این بوستان واقع شده و بناست به عنوان فضایی فرهنگی در پارک ایفای نقش کند. اما در واقع این بنا، به لحاظ کارکردی کاملا مستقل عمل می کند. به علاوه، نمی توان مخاطبان اصلی این بنا را افرادی دانست که از بخش های مختلف شهر و از طریق دو رهگذر ترافیکی مهم شهر، جذب این بنا می شوند، که ظرفیت در نظر گرفته شده برای پارکینگ آن هم گواه این مدعاست. این دو عامل باعث می شود که جایگاه مخاطب با اتمام پروژه هم چنان مجهول بماند. مجموعه ی فرهنگی ای که در هم جواری و ارتباطی بلافصل با ضلع شمالی اتوبان نیایش و در تقاطعی غیر هم سطح با انتهای اتوبان کردستان طراحی شده و چنان حضور این دو گذر ترافیکی در این طرح پررنگ است که نقش حضور انسان، به عنوان مهم ترین عامل ایجاد حس پویایی در یک فضای فرهنگی نادیده گرفته شده است. در نهایت می توان به این نتیجه رسید که پردیس سینمایی ملت با گذشت زمان، بیشتر نقش نمادین(سمبلیک) را برای تهران امروزی بازی می کند تا به عنوان فضایی که در جریان فرهنگی شهر تأثیرگذار باشد.

منجی درختان / محمد راست‌گو

این روزها که گاه به گاهی خبر کم شدن درختان را از خیابان‌های تهران می‌شنویم، از چنارهای ولی‌عصر گرفته تا درختان باغ تجریش، نیاز به صدایی بلندتر هست که از گلوی درختان فریاد بزند و نشان دهد که درختان خیلی هم بی زبان نیستند..
محمد راست‌گو مجسمه‌سازی است که این دغدغه را در مجسمه‌های‌ش به تصویر کشیده و آن‌ها را به حفظ درختان مامور کرده است. شخصیت‌های او ما را به یاد مجسمه‌ی اطلس می‌اندازند که زمین را بر دوش خود گرفته و به سختی حمل‌ش می‌کند. او دو مرد سفید رنگ را در حالتی ساخته که هر یک به زیر درختی در حال سقوط رفته‌ و با دشواری مانع از سقوط درخت‌ها می‌شوند. راست‌گو برای طراحی مجسمه‌های‌ش خود به جای آن‌ها قرار گرفته و با انتخاب حالت ایستادن آن‌ها، مدل‌سازی‌های ابتدایی را انجام داده و با ساختن قطعات مجزا از هم، آن‌ها را به بدنه‌ی اصلی متصل کرده است. 
راست‌گو در مصاحبه‌اش با نشریه خط این گونه می‌گوید: « قبل از نصب مجسمه کنار درخت ایستادم و می‌دیدم که هیچ کس به درخت و اطرافش توجه نمی‌کرد، حتی وقتی مجسمه را قبل از نصب کنار درخت قرار داده بودم نیز کسی به آن‌ها توجهی نمی‌کرد. مرحله سوم نوبت به نصب مجسمه رسید. پس از نصب با فاصله عابران را تماشا می‌کردم، همه‌ی آن‌ها مجسمه و درخت را می‌دیدند، مکث می‌کردند، برای درخت ناراحت می‌شدند و در انتها از توجه کردن به وضع فعلی آن خوش‌حال بودند.»