سلاح شیمیایی / خانه طراحان انقلاب اسلامی

وقتی صحبت از سلاح‌های شیمیایی به میان می‌آید، ناخودآگاه یاد هشت سال جنگ تحمیلی و بمباران شیمیایی شهرهای سردشت، نودشه و حلبچه و هزاران کشته زخمی بی دفاع این نبرد نابرابر پیش رویمان زنده می‌شود. البته تاریخچه استفاده از این سلاح‌ها نه از ایران شروع شده و نه به ایران ختم می شود. چرا که در آگوست سال ۲۰۱۳ بار دیگر جهان ناظر یکی از بدترین حملات شیمیایی در سوریه بود. هر چند استفاده از سلاح های شیمیایی، نقض حقوق بشر به حساب می‌آید، اما مسلماً از دشمن خودکامه نمی‌توان توقع بشر دوستی داشت!

خانه طراحان انقلاب اسلامی با ساخت موشن گرافیک «سلاح‌های شیمیایی» سعی کرده تا با کامل کردن این پازل، نقش موثر آمریکا را در استفاده از این سلاح‌ها در جهت حفظ منافع خود روشن سازد. در واقع به عراقی‌ها تجهزات ضد شیمیایی داده شد تا در اواخر جنگ‌، وقتی ایرانی‌ها پیروزی‌های متعددی را کسب کردند و رئیس جمهور وقت آمریکا، رونالد ریگان پیروزی ایران را غیرقابل قبول خواند، صدام به سراغ استفاده از سلاح‌های شیمیایی علیه ایران برود. 

این اثر سعی دارد تا در چهار دقیقه به صورت تصویری و کوتاه، با بیان مستنداتی که سازمان جاسوسی سیا (سی آی اِی) اقدام به انتشار آن‌ها نموده چهره واقعی آمریکا را از پس نقاب مضحک حقوق بشری‌اش به تصویر درآورد.

مادران شهدا/ نسرین شیخ حسن

تنیدگی همه جانبه زندگی ما ایرانیان درمیان فرهنگ و اعتقادات مذهبی و سیاسی‌مان و نمود بارزش در شکل آثار هنری‌ گویی امری اجتناب‌ناپذیر می‌نماید. ما نمی‌توانیم از فقر، عشق، انسانیت و... سخن بگوییم ولی پای دین و سیاست را در آن باز نکنیم. شاید این ویژگی خاص هنرما ایرانی‌هاست که آن را جذاب می‌کند و طالبان زیادی در آن طرف مرزها می‌یابد.
عکس‌های نسرین شیخ حسن اگرچه با موضوع تکراری مادران شهداست، اما دیدگاه هنرمند در مورد تناقضات موجود در جامعه را به تصویر می‌کشد. شیخ حسن با تمرکز بر روی فضای زندگی مادران شهدا و سبک زندگی آنان که نسلی از جوانان تاریخ‌ساز در آن رشد و نمو پیدا کرده‌اند در مقایسه تصویری با سبک زندگی جوانان امروز، تناقض‌ها و تفاوت‌های فرهنگی این دو نسل را آشکارتر می‌کند. عکاس معیشت، سبک زندگی، پایبندی به اعتقادات مذهبی، فضای سیاسی جامعه را در مقایسه با زندگی مادران سالخورده شهدا به چالش می‌کشد. عکس یا نقاشی چهره شهید با ابعادی بزرگ در پس‌زمینه و روی دیواری با طاقچه و گچبری‌های قدیمی قرار دارد. پیش‌زمینه خلوت که با گل‌های قالی پر شده، با پرسپکتیو یک نقطه‌ای ما را به عمق تصویر جایی که مادر شهید نشسته است می‌کشاند. پس زمینه خلوت با عمقی که به تصویر داده است دور شدن و فاصله گرفتن فضای زندگی معاصر ما از آن شیوه تفکر و ایدئولوژی است که به زعم هنرمند ما از آرمان‌های شهدا فاصله گرفته‌ایم. این فاصله با عکس‌هایی که از لحاظ ترکیب‌بندی در بعضی عکس‌ها انتخابی هوشمندانه است بیشتر نمایان می‌شود. فضای درونی ساده و بی‌آلایش بالای تصویر در مقابله و قیاس با تصاویری از زندگی پر زرق و برق و در برخی عکس‌ها فضای غیراخلاقی مجازی و البته واقعی دنیای بیرونی قرار می‌گیرد. عکاس در عکس‌هایی مانند تصویر شماره 12، 14 و۱۵ با ترکیب‌بندی‌های نسبتاً مشابه برای بیان مفهوم مورد نظرش موفق‌تر عمل کرده است. تصویر شماره 11 دو الگوی متفاوت پوشش که اولی نمود اعتقادات مذهبی و دومی نمود فرهنگ مصرف گرایی و تفکرات غربی است  با ترکیب‌بندی مشابه ما را برای دیدن تفاوت‌ها و درک منظور عکاس یاری می‌کند.

از جنگ تا مد تحمیلی / مینا افروزی

هشت سال دفاع مقدس یکی از مهم ترین افتخارات کشور ماست که برای انتقال ارزش های والای این افتخار به نسل جوان فعالیت های مختلفی از جانب هنرمندان صورت گرفته است.

مینا افروزی طراح لباس خلاقی است که با ایده ای کاملا نو و با هدف حفظ ارزش های دفاع مقدس و با استفاده از عناصر بصری مربوط به جنگ تحمیلی، نمایشگاهی از لباس هایی که با این موضوع طراحی شده اند ترتیب داده است. این لباس ها شامل مدل های مردانه و زنانه مانند مانتو و پیراهن و شلوار می باشد. وی معتقد است طراحان لباس باید با ایده های نو و با استفاده از عناصر ایرانی و اسلامی، سطح سلیقه ی مردم و تولیدکنندگان را بالا ببرند و تولیدکنندگان را از تولید هایی با برش های ساده و سود زیاد به سمت تولید با کیفیت و اصالت هدایت کنند. وی درباره ی این نمایشگاه گفته است:((هشت سال دفاع مقدس از دید همه ی دنیا یک جنگ بود و از دید ما دفاع مقدس. ما روی مفاهیم مقدس کار کردیم. من در این نمایشگاه نمی خواستم یک جنگ را نشان بدهم بلکه هدف نشان دادن مظلومیت و جنگی است که به ما تحمیل شده بود.))
وی برای افتتاح این نمایشگاه، مستندی هشت دقیقه ای ساخته است که در آن از جنگ تحمیلی به مد تحمیلی غرب می رسد که به علت نبودن جایگزین داخلی، مصرف کننده مجبور به استفاده از آن است.

نقدی بر آثار دو دهه اول و سوم انقلاب / کاظم چلیپا

آثار کاظم چلیپا در دهه¬ی اول انقلاب(1357 تا 1367)

جریان انقلاب اسلامی ایران و پس از آن جنگ تحمیلی ایران و عراق بر آثار هنرمندان بسیاری اثر گذاشت، و موضوعات بسیاری از آثار آن دوره را تحت شعاع قرار داد. در این بین یکی از نقاشانی که آثاری با مضامین انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی ایران و عراق خلق کرده است کاظم چلیپا است.

چلیپا در آثار دهه ی اول انقلاب (1357 تا 1367) خود به تبلیغ و ترویج مفاهیمی چون: ایثار، شهادت، از خود گذشتگی، مقاومت، مبارزه و ایستادگی پرداخته است. او در آثار دهه ی اول خود مشارکت زنان و مردان در جریان انقلاب و جنگ تحمیلی را ترسیم کرده. در بیشتر این آثار زنان به عنوان نمادی از مادر یا همسر شهید تصویر شده اند. زنانی با هیبت، ایستا، مقاوم و محکم هستند (آثاری چون: ایثار، کویر و مقاومت) نیمی از مردان در آثار چلیپا در این دهه لباس نظامی بر تن دارند که نشانی از آمادگی برای مبارزه است. مردان معمولاً در حال حرکت به سوی محل مبارزه هستند. مردانِ آثار چلیپا به صورت مصمم، جدی، مقاوم و قوی هیکل ترسیم شده اند. (مرزبانان دشت شقایق)

کتاب‌هایی که باید دید

در قفسه کتاب‌های کتاب فروشی لای تمام کتاب‌های خواندنی عکاسی، توجه‌ام را جلب کردند. لای کتاب را که باز کردم تمام صفحاتش عکس بود. عکس‌ها را که می‌دیدم انگار کتاب قطوری از تاریخ ایران را ورق می زدم. کتابی درباره هرآنچه یک ایرانی باید بداند. انگار داشتم شاهنامه را می‌دیدم و شکوه و عظمت مردان و زنان ایرانی را دوباره بازسازی می‌کردم.
این کتاب‌ها مثل شاهنامه خواندنی نیستند بلکه دیدنی اند. علاوه بر شور، غیرت و همیت ایرانی، بخش مهمی از تاریخچه عکاسی ایران را در خود ثبت کرده‌اند. جنگ تحمیلی شاید بهترین فرصت برای عکاسان حرفه‌ای و آماتور بود که توانایی ‌های خود را تقویت کنند و یا در معرض دید بگذارند. جنگ تحمیلی موجب رشد و اعتلای عکاسی مستند و هنری در دهه‌های بعدی و تا کنون بوده‌است. متاسفانه بسیاری از نگاتیو‌های عکاسان در آرشیوهای خبرگزاری‌ها، ستاد تبلیغات سپاه و بسیج از بین رفته‌است. در اوایل جنگ با آگاهی از ارزش‌های استنادی عکس، صیف الله صمدیان و مرتضی ممیز به جمع‌آوری عکس‌های عکاسان جنگ پرداختند و توانستند چند جلد از کتاب "دفاع در برابر تجاوز" را در آلمان با کیفیت بالایی چاپ و اذهان عمومی مردم دنیا را نسبت به مظلومیت ایران در جنگ روشن کنند.
جلدهای اول تا ششم این مجموعه کتاب‌های مصور با عنوان «جنگ تحمیلی» و با موضوعاتی از قبیل:‌ اردوگاه آوارگان عراقی، آموزش‌های دفاعی و نظامی رزمندگان، تهاجم نیروهای عراقی و خط مقدم نبرد، بمباران مدارس و اماکن عمومی، ورود آوارگان عراقی به کشور، کمک‌های مردمی به جبهه و تشییع شهدای ایرباس و بمباران شیمیایی حلبچه، هر کدام در 208 صفحه منتشر شده اند. بعد از جنگ نیز تا جلد نهم این بار توسط انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس در ایران چاپ شد. عکاسان به چاپ عکس‌هایشان در قالب کتاب توجه بیشتری نشان دادند. شاید بهترین روش برای دیده شدن و تحقیق و مطالعه این آثار که بدنه اصلی عکاسی مستند ما را تشکیل می‌دهد، چاپ عکس‌ها به صورت کتاب است.
احسان رجبی عکاس کتاب "چشم نوشته‌ها" در ابتدای کتابش نوشته است: «عکاس نبودیم؛ رفته بودیم جبهه که بجنگیم، اما چیزی اطرافمان می‌گذشت که نمی‌شد تعریفش کرد. باید سند جمع می‌کردیم؛ سندی که اگر زنده ماندیم، نشانمان بدهد که خواب نبود‌ه‌ایم، خواب نمی‌دیده‌ایم.»
مجموعه عکس "خط پشتیبان" می‌خواهد تلاش‌گران عرصۀ پشتیبانی را که در طول جنگ ناپیدا فعالیت می‌کردند، آشکارا به نمایش بگذارد. کتاب "تبادل" روایت اسیرانی است که سال‌ها در زندان‌های رژیم صهیونیستی زندانی بوده‌اند و در جریان جنگ سی و سه روزه لبنان و بعد آن عکاسی شده‌اند.
"طریق ماندگار" حاصل عکس‌های نمایشگاه گروهی جمعی از عکاسان جنگ با همین نام است. کتاب های دیگری با عناوین "قاب شیدایی" عکس‌های سعید حاجی خانی، "عراق علیه ایران" احمد علیزاده نوحی، "خروش لاجوردی" عکس‌هایی از شهدای اصفهان و "حماسه الوند" عکس‌هایی از شهدای استان همدان در طی هشت سال دفاع مقدس است.
"دیار نزدیک" هم مجموعه ای است از سفر مردم به مناطق جنگی که می خواهد ارادت و اشتیاق مردم این سرزمین با تاریخ قهرمانان هشت ساله جنگ تحمیلی خود را به نمایش بگذارد.

هشت بهشت/ شیرین عابدینی

بهشت در "هشت بهشت" عابدینی راد جهنمی است به روی زمین. جهنمی برای تجربه هولناک مرگ ناخواسته. اینستالیشنی پر از تناقض مفهوم و معنا که مخاطب را نه تنها در تجربه مرگ گمراه می‌سازد بلکه در فهم اثر نیز دچار اختلال می‌کند. عابدینی‌راد هشت قالب یخ را که در هرکدام یکی از نشانه‌های یک شهید است مانند سربند، کلاه، پوتین، پلاک و .. را در حالتی آشفته و واژگون قرار داده‌است . این هشت قالب یخ نشانه هشت سال جنگ است. در این اثر که در موزه هنرهای معاصر اهواز در مهرماه ۱۳۹۲ اجرا شده‌است. هنرمند قصد آن را دارد تا خاطره مرگ و خروج روح از بدن را با تغییر حالت یخ به آب در مجاورت هوای گرم محیط القا کند . از نظر عابدینی این تغییر ماهیت از جامد به مایع نشان از خروج روح از بدن نیست بلکه جسم دوباره تبدیل به آب می شود و به طبیعت برمی‌گردد.
در این پروسه روح انتقال نمی‌یابد و در واقع خارج نمی‌شود بلکه جسم از نظر فیزیکی تغییر می‌کند. تناقضاتی که در این اینستالیشن می‌بینیم در ابتدا مفهوم بهشت است در عنوان اثر. عابدینی هشت بهشت واژگون را در قالب‌های یخی و سرد ساخته است. بهشت عابدینی جهنمی سرد و دلخراش از مرگی هولناک است. تناقض بعد مفهوم مرگ است که در اینجا تعبیر او از مرگ، مرگی بالاجبار و تسلیم شدن مردم در مقابل آن است که البته همانطور که می دانیم مرگ همیشه اجباری است و در هر لحظه  و به هر شکل اتفاق بیافتد ما ناگزیر به تسلیم در برابر آن هستیم. اما شهیدی که وسایل شخصیش در این توده‌های یخ حبس شده است سربازی است که با آگاهی از خطر مرگ به جبهه رفته است. نکته دیگری که در این اینستالین متناقض می نماید، تصور فیزیکی از روح و نحوه انتقال آن است که به زعم عابدینی در این شکل از مرگ اتفاق نمی‌افتد و آن هم بخاطر آن است که عابدینی روح غیرمادی و فراماده را می‌خواهد در قالب‌های مادی یخ به نمایش بگذارد و نحوه انتقال آن را نشان دهد.

تمام زمستان‌هایی که ندیده‌ام / امید خوش نظر

 

بمباران شیمیایی حلبچه یکی از وقایع دردناک جنگ تحمیلی است که تا سال‌ها اثرات مخرب خود را بر پیکر قربانیانش باقی خواهد گذاشت. «تمام زمستان‌هایی که ندیده‌ام» روایتی بدیع از این اثرات هولناک است که اکنون خود را در کودکانی که هنوز به دنیا نیامده‌اند نشان می‌دهد. شخصیت اصلی داستان در واقع یک مادر است در سه نسل. مادری که در هر دوره فقط یک هدف دارد و آن هم حفظ فرزندش است.

این قصه‌ی مادرانه در ساختاری دایره وار از مادری شروع می‌شود که باردار است و پزشک به  او خبر می دهد که کودکش مبتلا به عارضه‌ای است که از عواقب بمب‌های شیمیایی ناشی می‌گردد. اینجاست که ما در ذهن مادر به گذشته برمی‌گردیم، به لحظه‌ای که قرار است این مادر در زیر بمباران شدید شیمیایی متولد شود!

این رفت و برگشت در زمان در کنار فضاهای کاملا واقع‌گرایانه و هم‌نشینی با فضایی غیر واقعی (سوررئال)، ترکیب خلاقانه‌ای پدید آورده است که باعث می‌شود «تمام زمستان‌هایی که ندیده‌ام» با دیگر کارهای پویانمایی حوزه دفاع مقدس متفاوت باشد.

آنچه که در ابتدا بیش از هر چیز توجه بیننده را جلب می‌کند کیفیت بالای طراحی، فضاسازی، انیمه، بافت گذاری و حتی نورپردازی و دکوپاژ است. کیفیتی که اثر را به لحاظ تصویر و پویانمایی هم سطح کارهای خوب جهانی قرار می‌دهد. اما آنچه موجب می‌شود این اثر جوایز متعدد جشنواره‌های داخلی و خارجی را به خود اختصاص دهد، تنها این کیفیت فوق العاده تکنیکی نیست. پرداختن به موضوعی جهانی، روایت درست و جذاب از یک واقعه تاریخی در کنار شخصیت پردازی و فضاسازی اثرگذار، اصلی ترین نقطه تمایز این اثر با آثار پویانمایی این سال‌هاست.

امید خوش نظر نشان داد که نسل جدیدی از کارگردانان حوزه پویانمایی قدم به عرصه تولید گذاشته اند که چیزی از رقبای خود در خارج از کشور کم ندارند؛ البته نباید نقش تهیه کننده‌ای با تجربه همچون مسعود صفوی و سازمان بزرگی همچون حوزه هنری را در تولید آثاری این چنین نادیده گرفت. آنچه که در ادامه می آید تعدادی از تصاویر فیلم است که تا به حال منتشر شده و با توجه به اینکه هنوز فیلم به اکران عمومی در نیامده تعداد آنها کم است.