تصویرگری کتاب کودک / علیرضا گلدوزیان

تصویرسازی و انتشار کتب کودک امروزه رونق بسیاری گرفته است. در سال صدها جلد کتاب کودک تصویرسازی و منتشر می‌شوند ولی تعداد کمی از آن ها اصول تصورسازی برای کودک را دارا هستند و تعداد معدودی هم مورد توجه منتقدین قرار می‌گیرند. در این میان تصویرسازانی هستند که از انواع جشنواره های هنری و داستانی کودک در جهان، جایزه دریافت می‌کنند ولی در رسانه‌های جمعی کمتر به آنها پرداخته می‌شود که گاهی نمی‌فهمیم دلیل دریافت جایزه چه بوده.  

"علیرضا گلدوزیان" از آن دست تصویرگرانی است که شاید دلیل موفقیت او در جشنواره های مختلف را نمی‌دانیم. آثار این هنرمند از نظر استفاده از تکنیک های متنوع اهمیت دارد. تنوع در تکنیک باعث می شود کودکان رابطه‌ای محسوس و قابل لمس با فضای داستان پیدا کنند. تصویرگری غیر دیجیتال با به کارگیری رنگ های متنوع و زنده باعث تقویت تمایلات هنری و حس زیبایی شناسی و درک معنا و مفهوم رنگ ها، خواص و تاثیرات آنها می شود. علاوه بر این، موجب ایجاد رابطه تخیلی/ عاطفی بین کودک و شخصیت ها و از همه مهم تر تقویت خلاقیت در آنها می شود. تصویرگری های گلدوزیان می تواند با کودکان و نوجوانان رابطه خوبی برقرارکند. تنوع در آثار او تا جایی است که در هیچ یک از آثارش الگوی یکسانی دیده نمی شود و متناسب با هر قصه از تکنیک و ابزار متفاوتی استفاده می‌کند.

جنگ و کاریکاتور / جواد علیزاده

در دوران جنگ سرد، در کشورهای بلوک شرق به ویژه در اتحادیه شوروی سابق، کاریکاتورهای سیاسی با هدف قرار دادن امپریالیسم و نمادهای آن، جریان تقریبا تازه‌ای در هنر جهان به راه انداختند. غالب این آثار، درنده‌خویی‌ها و خشونت ملموس سلطه‌گران بر ملت‌های تحت ستم را به نمایش می‌گذاشتند؛ ملت‌هایی که آزادی و ثروت‌شان توسط امپریالیست‌ها به غارت می‌رفت و جهان شاهد بی‌رحمانه‌ترین شیوه‌های حکومتی از سوی دیکتاتوری‌ها بود. بدین صورت کاریکاتورهای سیاسی با این نگرش به همراه تفکر سیاسی شرقی، در سراسر جهان رواج‌یافت.
در ایران و در دوران انقلاب اسلامی نیز کاریکاتوریسم نوین بر گرفته از تفکر انقلاب اسلامی به طور جدی شکل گرفت. در این راستا "جواد علیزاده" در دوران جنگ تحمیلی با استفاده از نمادهای مضحک و اغراق‌آمیز، صدام و رژیم سابق عراق را در قالبی که ماهیت آن شوخی و خنده است(کاریکاتور) به تصویر می‌کشید. در اکثر کاریکاتورهای او با موضوع جنگ و رژیم صدام، طنز تلخی وجود داشت که هدف آن فقط شوخی و خنده نبود، بلکه پیام تلخ و گزنده‌ای همراه داشت که هشدارهای جدی در مورد وقایع زمان می‌داد.

نگارخانه ای به وسعت یک شهر

چند روزی ندیدن تبلیغات تجاری در شهر تهران حال و هوای خاصی دارد؛ تبلیغات خسته کننده ای که ده روزی است جای خود را متواضعانه به آثار هنری داده اند تا شهرمان به نگارخانه ای بزرگ بدل شود. نگارخانه ای که عبور از خیابان های تهران را به ورق زدن تاریخ هنر بدل کرده است. پرتره کمال الملک، طبیعت بی جان پل سزان، چینی خانه کاخ عالی قاپو در کنار مجسمه های ژازه طباطبایی و فرش تبریز تنها یک سطر از این تاریخ هنر هستند. هرچند که این همه تنوع در شاخه و سبک آثار هنری کمی آشفته به نظر می رسد و سیر منطقی به مخاطب عام نمی دهد با این حال حضور ۷۰۰ اثر هنری به جای ۱۵۰۰ بیلبورد تجاری اتفاق میمونی است که حضور آن را باید مرهون تلاش شهرداری تهران دانست. 

به نظر می رسد در اجرای این ایده برنامه ریزی دقیق و مطالعه کافی صورت نگرفته. نمونه اش هم وجود ایرادات دم دستی است؛ ضعف چیدمان و به عبارتی گرافیک تابلوها، جایگیری نامناسب، ریز بودن و ناقص بودن شناسنامه آثار و کیفیت نامناسب چاپ بنرها از جمله ی این مشکلات و ایرادات است که از بدیهی ترین شرایط ارائه ی هر اثر هنری ای محسوب می شود. عدم دقت در انتخاب هنرمندان نیز جای گله دارد. چرا که جای عده ای خالی و حضور برخی تعجب برانگیز است.

حضور این آثار چند روزی حال و هوای تهران را بهتر کرده است و شاید هم مردم را به هنر و فرهنگ علاقه مندتر، با این وجود برای بیشتر آشنا کردن مردم با مقوله هنر و ترغیب ایشان به موزه ها و مراکز هنری اقدامات زیر ساختی و بیشتری نیاز است که امیداوریم سر این رشته رها نشود وچنین اقداماتی تا حصول به نتیجه ی قابل تأمل ادامه یابد.

ایران در گالری هنر گِرِی

در سال ۱۹۷۵ گالری هنر گِرِی، توسط اَبی وید گِرِی به روی عموم بازگشایی شد. او حدود ۱۰۰۰ اثر مدرن هنری را که در طول سفرهای خود به آسیا و خاورمیانه اندوخته بود به این مجموعه اهدا کرد اما نکته قابل تأمل، توجه ویژه خانم گری به هنر مدرن ایران است. چرا که حدود یک پنجم از آثار گالری هنر گِرِی وابسته به کتابخانه دانشگاه نیویورک از آثار هنرمندان معاصر ایران تشکیل شده است. آثار بیست و نه هنرمند ایرانی، همچون حسین زنده رودی، مرتضی ممیز، پرویز تناولی، کامران دیبا، روئین پاکباز، سهراب سپهری، فرامرز پیل آرام، ژازه تباتبائی، معصومه سیحون و بسیاری دیگر در این گالری به چشم می خورند. این آثار از طریق وب سایت مجموعه نیز در دسترس علاقه مندان به هنر می باشند، که همراه با ارائه تصویر اثر حاضر در گالری، به شرح مختصری از زندگینامه هنرمند هم اشاره شده است.
البته نکته حائز اهمیت حضور آثار هنرمندان دهه های نخست جنبش نوگرایی در ایران است. به طوریکه هنر مدرن ایران را با ارائه آثاری که در دهه های ۶۰ تا ۷۰ میلادی خلق شده اند معرفی نموده است. هر چند وجود تعداد زیادی از آثار هنرمندان ایرانی در این گالری خوشایند و مطبوع به نظر می آید، اما نگاه جانبدارانه حاکم بر این مجموعه و عدم توجه به هنر امروز ایران، ترسیم گر خطی فرضی است، که عمدا یا سهوا هنرمندان بعد از انقلاب اسلامی را نادیده گرفته و تعریفِ تصویری یک سویه ای را از هنر مدرن ایران و هنرمندان ایرانی ارائه داده است، که چندان هم باب میل جامعه هنری ایران امروز نیست.

هنر و معنویت اسلامی / سیدحسین نصر

هرچه در باب اهمیت هنر اسلامی بیشتر غور کنیم، به رابطه‌ی بسیار عمیق میان این هنر و معنویت اسلامی، بیشتر پی می‌بریم. هنر سنتی اسلامی چه با حمایت مسجد پدید آمده باشد، چه دربار، چه توسط محققان مذهبی، شاهزادگان، بازرگانان بزرگ یا کشاورزان خرده‌پا به کار گرفته شده باشد، مخلوق الهامی بوده است که در نهایت از «برکت» محمّدی سرچشمه گرفته و به مدد حکمتی پدید آمده که در بواطن قرآن کریم نهفته است. برای آنکه بتوانیم اهمیت هنر اسلامی را به تمامی درک کنیم، باید آگاه باشیم که این هنر جنبه‌ای از دین اسلام و تمثّل حقایق الهی در ساحت مادی است، تا انسان را بر بال های زیبایی و شکوه رهایی‌بخش خود بنشاند و به جایگاه اصلی او، که همانا قرب الهی است برساند. 
درعین حال، صرف وجود این هنر بر ظهور وحدت در کثرت گواهی می‌دهد که توازن و هماهنگی ناشی از آن، جلوه‌ای رهایی‌بخش دارد که انسان را از بند کثرت رها  می سازد و به او امکان می‌دهد تا وجد و نشاط بی‌حد و حصر تقرّب به خدای یگانه را تجربه کند. هنر اسلامی هدف و وظیفه ی خود را در مقام حامی و پشتیبان وحی قرآنی برای دستیابی به غایتی که اسلام به واسطه‌ی آن الهام شده است، تحقق می‌بخشد. آن غایت، تجلی خدای یگانه از خلال زیبایی محسور کننده‌ی آن فرم‌ها، رنگ‌ها و اصوات است که به مثابه‌ی جلوه‌های خدا، ظاهراً صوری محدودند اما از درون به لایتناهی گشوده می‌شوند و محملی برای دستیابی به حقیقتی هستند که هم جلال است و هم جمال.

نقاشی های لطیف / علی خدایی

سال‌های دهه 60 به دلیل ادبیات جدیدی که تحت تاثیر انقلاب و جنگ خلق شد با ادبیات دهه 40 و 50 و حتی دهه‌های بعد از آن تفاوت های مهمی داشت. این تغییر و تحولات در ادبیات کودک و تصویرسازی‌های مربوط به آن هم دیده می‌شد.

با این حال تصویرسازی کتاب‌های کودک در دهه شصت پایه و اساس تصویرگری در دهه 70 و دهه‌های بعد از آن بوده و مرهون تلاش هنرمندان آن دوره است.

علی خدایی نویسنده و تصویرساز، فعالیت حرفه‌ای خود را در اواخر دهه شصت آغاز کرد و در دهه 70 به اوج فعالیت خود رسید. برخی از تصاویر کتاب‌های درسی دهه 70 و همچنین کتاب‌های داستانی کودک و نوجوان با تصاویر و داستان‌های او در ذهن ما نقش بسته است. تنوع رنگ‌های ملیح و خالص از نقاط مثبت کارهای او به شمار می‌رود. فرم‌های به کار برده‌شده در آثار و نوع شخصیت‌پردازی‌ها ادامه تصویرسازی سال‌های شصت بوده‌است. نوع رنگ‌گذاری و تنوع رنگی در اغلب آثار تصویری خدایی از سال‌های ابتدایی شروع کار، تا امروز بر همان سبک وسیاق مانده‌است؛ با اینکه آثار جدیدی از او دیده‌ایم اما برخی ویژگی‌ها، هویت تثبیت شده آثار اوست.

مقتل نگاری نقاشانه / حسن روح الامین

"مقتل" بخشی جدایی ناپذیر از فرهنگ شیعه است. مقاتل، متونی مکتوبند که از زوایای گوناگون به شرح بزرگترین حماسۀ سرخ تاریخ نشسته اند. بیان جزء به جزء و عینی وقایع و روابطی که عموما توسط روضه خوانان برای مردم شرح می شوند و طبعا به تصویرسازی ذهنی مخاطبین از آن حماسه می انجامند. این تصویرسازی ها گاه به حکم توانایی مخاطبِ هنرمندی، به جامۀ هنر در می آید و بسته به ظرف روح هنرمند و زاویه نگاه او می تواند به آثاری کاملا عینی و ملموس و بیانگر واقع، و بسیار نزدیک به متن مقاتل بدل شود و یا به آثاری قدری عمیق تر و نزدیک تر به روح حقیقی واقعه و از این رو آمیخته تر به حجاب خیال و اشاره وار و کنایه آمیزتر.
آثار دستۀ نخست را شاید بتوان "مقتل های تصویری" نامید و یا "مقتل نگاری های نقاشانه" و "حسن روح الامین" نقاش جوانیست که آثارش در این دسته می گنجند. آثارش روایاتی عینی اند از مقاتل؛ روایاتی که اگرچه جسارت و صراحتشان در نزدیک شدن به وقایع، لرزه بر اندام انسان می اندازد و تحمل را دشوار می کند، اما درعین حال هوشمندی هنرمند به عنوان مثال درعدم چهره پردازی، اشاره به حفظ حریم و فاصله ای دارد که قدری، بار را سبک می کند.
در مجموع شاید بتوان گفت آثارعینی و ملموس "روح الامین" در میان انبوه آثار تصویریِ تغزلی و نمادین با محوریت حماسه کربلا، حُکم مقاتل را دارند در کنار اشعار عاشورایی؛ مواجهه ای مستقیم با واقعیت، که شاید نتوان ضرورتشان را انکار کرد.