خانه‌ی بزرگمهر / استودیو EOT

خانه‌ای آرام و بی‌حاشیه، در کوچه‌ای خلوت و کم‌تراکم، در شهر مشهد که میزبان یک خانواده‌ی متوسط است. اغلب خانه‌های این محله در مرور زمان از خانه‌های کوچک با حیاط‌های وسیع، تبدیل به آپارتمان‌های دو تا سه طبقه با حیاط‌های کوچک شده‌اند. خانه‌ی بزرگمهر اما تاکید زیادی بر فضاهای باز خود دارد. ایجاد فضاهای خالی عمودی در مرکز و جلوی ساختمان، و طراحی کارآمد حیاط خانه، پیوستگی با فضای باز را از آرمانی شعارگونه به عینیت تبدیل کرده است. ورود سخاوت‌مندانه‌ی نور به داخل فضاها ضمن تهویه‌ی مناسب هوا از عواقب سودمند این پیوستگی است. توجه به جزییات حتی در ساده‌ترین فضاهای خانه از جمله ویژگی‌هایی است که حس زیستن در ساختمانی اختصاصی، حساب شده و متناسب را به‌وجود می‌آورد. اختصاصی به این معنا که گویی این خانه صرفا برای این خانوار طراحی شده و مشخصه‌های زیست سایر خانوارها را به سختی دارد. حساب‌شده از این حیث که تمام جزییات، طراحی مبلمان‌ها، عناصر و... پیرو تفکر طراح جهت پاسخ به کاربری‌های روزانه است و متناسب به این خاطر که ترکیب رنگ‌ها، فرم‌ها، پروخالی، بافت‌ها و سایه‌ و روشن در این منزل به‌خوبی با یک‌دیگر در تناسب و تکامل هستند. متریال‌های ساده با تغییرات اندک و هماهنگ در کنار اجرای ظریف و با دقت، موجب تقویت سادگی مینیمالیستی در عین پاسخگویی به نیازهای معمارانه شده است.

مسابقه طراحی موکب زیارتی

مسابقات معماری با وجود فراهم‌آوری عرصه‌ی مناسب برای دانشجویان و معماران اغلب از یک چالش بزرگ بی‌نصیب نمی‌مانند. چند صباحی است که بیش‌تر کارفرمایان برای طراحی پروژه‌های متداول خودشان اقدام به برگزاری مسابقات معماری می‌کنند و علت این امر، فارغ از خوب یا بد بودن آن، بهره‌های مستقیم و غیرمستقیمی است که از این راه عایدشان می‌شود. درحالی‌که در شرایط ایده‌آل، مسابقات معماری نقش پررنگی در جذب ایده‌ها و خلاقیت‌های گوناگونی دارند که عرصه‌ی حضورشان در بازار کار حرفه‌ای کم‌رنگ است. شرکت در مسابقه به خاطر دوری از شرایط مستقیم بازارکار می‌تواند فرصتی را برای شرکت کننده و کارفرما فراهم کند تا نظرات منحصر به فرد، جدید و گاه رویاپردازانه را فراخوان نمایند. طی این روزها مسابقه‌ای در کشورمان در حال برگزاری است که ماهیت نزدیکی به هدف برشمرده شده دارد.

نقاش مناظر خاک آلودم/ پرویز کلانتری

پرویز کلانتری در زمان تدریس در دانشکده معماری و زمانی که دانشجویان را برای طراحی از بناها، به شهرهای مختلف می برد، به تدریج با حضور در چنین فضاهایی، میل و علاقه به نقاشی از بناهای معماری در او برانگیخته شد. او از سال ۱۳۵۳ با شروع نقاشی‌های کاهگلی، دوره ی تازه‌ای را در زندگی هنری خود آغاز کرد. 

با استفاده از کاهگل، آثار نقاشی بدیعی خلق کرد که بازتابی زیبا از طبیعت و روستاهای ایران را به تصویر می کشید. این آثار برگرفته از قاب های تصویری بود که او حس مکان را در معماری ایرانی با آن ها تجربه کرده بود. در این مجموعه از آثار او، تجلی زندگی در بافت شهر و روستا از زاویه دید انسانی، آن چنان هنرمندانه و هوشمندانه ترسیم شده که حس و حالی واقعی از بافت شهری و روستایی ایران را در نظر بیننده به تصویر می کشد. کاری که او با کاهگل انجام داد، طاق ‌ها و گنبدهایی که در کارهایش خلق کرد، جان تازه‌ای به معماری فراموش شده ایران بخشید و نوعی درک هویت ایرانی او را نشان می داد. نقاشی متفاوت و عمیقا وفادار به عناصر بومی ... کلانتری نقاشی بود که در بازنمایی عناصر شهر و روستای ایرانی، به نوعی هویت خاکی خود را جستجو می کرد و چه خوب گفت که نقاش مناظر خاک آلودم... .

شناخت قابلیت های معماری / نقوش

بناهای تاریخی ایران همواره موضوعی مهم در گردشگری بوده و خواهد بود. اما معماری ایران اجزایی دارد که می تواند در هنرهای دیگر نیز منبع الهام هنرمندان رشته های مختلف قرار گیرد. نقوش و پیکره معماری از جمله آن اجزاست که این روزها شاهد استفاده طراحان در حوزه های چاپ و طراحی پوشاک هستیم. اگر گشتی در صفحات مجازی از جمله اینستاگرام بزنید به راحتی می توانید ردپای این سبک از آثار را پیدا کنید.

در نمونه های موجود گاه با استفاده از طراحی خطی و سیاه سفید قصد به تصویر کشیدن فضای معماری را دارند و گاه با رنگ و طرح وام دار نقوش و اصول طراحی در جزئیات معماری ایران هستند. تکرار استفاده از هنر گذشگان همواره مورد توجه هنرمندان عرصه های مختلف بوده است. شاید این تاثیر را به شیوه مدرن بتوان در سبکی چون رترو دیزاین جست و جو کرد. این امر نشان از غیر قابل انکار بودن مسئله دارد. اما کارهای موجود تنها در طراحی و چاپ ملهم از هنر معماری هستند و این شیوه می تواند با تکرار و در معرض دید قرار دادن طرح، مخاطب خود را نسبت به ریشه آن کنجکاو کند. در مواقعی نیز می تواند به عنوان هدیه ای ایرانی کاربرد لازم را داشته باشد. می توان اظهار داشت جنبه زیبایی شناسی در آثار فوق اهمیت بیشتری برای طراحان آن داشته است.

باید در این مسیر درست و آگاهانه گام برداشت تا بلایی که بر سر نقوش تخت جمشید و تکرار نقش آن در تمامی محصولات افتاد و ارزش و اعتبار آن را ضایل نمود، برای دیگر هنرهای ایرانی رقم نخورد.

آب در معماری سنتی

نقشی که آب در مکان‌یابی و ایجاد زیستگاه‌های انسانی دارد، پاسخ به یک نیاز حتمی زیستی است. اما زمانی که در ورای این نیاز، اهمیت و گاه قداست خاصی برای آب می‌بینیم، حاکی از یک اتفاق فرهنگی است. آب‌رسانی به مردم کویر توسط افرادی انجام می‌گرفته که همواره مورد احترام و تمجید بودند. به طور کلی می‌توان گفت معماری ایرانی بدون نقش‌آفرینی آب لطف خودش را از دست می‌دهد. این پیوند عمیق با عنصر آب ناشی از ریشه‌های عمیق تاریخی و فرهنگی است که رفتار متقابل مردم با آب را شکل می‌داده است.

مهمان نوازی ایرانی در مهمانخانۀ ایرانی

ویژگی فضای خانۀ ایرانی بدون شک از روحیه و طبع زندگی ایرانی سرچشمه گرفته و در این میان، مهمانخانۀ ایرانی بیانگر همین طبع در پذیرایی از مهمان است. در این میان فضایی که از کیفیت لازم برای مهمان نوازی برخوردار بوده به اتاق پنج دری معروف است.

در این اتاق می توان اجزای گوناگونی را مشاهده کرد، اما آنچه که از همه مهم تر به نظر می رسد و وجه اشتراک آنهاست، همین پنچ در است که سبب نام گذاری آن نیز بوده است. پنج دری، چه در خانۀ اغنیاء با تزیینات پر طمطراقش و چه در خانۀ عامۀ مردم، با طاقچه های ساده اش، سخن از اهمیت ارتباط با فضای بیرون و اغلب حیاط خانه دارد. شاید به این طریق خانۀ ایرانی حضور طبیعت در خانه را به مهمانش پیش کش می کند و سعی در آوردن زیبایی آن به داخل خانه دارد. 

این درها در برخی از خانه ها به صورت پنج در مجزا و در برخی دیگر به صورت پنج پنجرۀ به هم پیوسته است که با ارسی پوشانده شده. پنجره های ارسی نیز مهمان نوازی را به حد اعلای خود رسانده اند. ارسی با رنگ زیبای شیشه ها و نقوش در هم  فرورفتۀ گره هایش جلوۀ زیباتری از نور و منظر بیرونی را به داخل می آورد و قابلیت تطبیق بهتر با شرایط محیطی را نیز فراهم می کند.

گاهی در مقابل اتاق پنج دری ایوان بزرگی قرار دارد و در برخی مناطق نیز یک ایوان بزرگ جایگزین اتاق شده است. این ایوان ها، هم محلی برای گذران اوقات ساکنان خانه است و هم پذیرایی از مهمان در آن صورت می گیرد که حد اعلای ارتباط با فضای باز را می توان در آنجا مشاهده کرد. 

تلفیق آجر و کاشی در مقبرۀ شیخ عبدالصمد نظنز

ترکیبات زیبای آجر و کاشی، صحنه های بدیعی را در معماری ما به یادگار گذاشته است. این ترکیبات از ویژگی هایی برخوردار است که انسان را به فکر جای خالی آن در معماری امروز فرو می برد.  

سردر خانقاه شیخ عبدالصمد نظنز مزین به نمونه ای زیبا از این هنر است. در این سردر می توان هنر استادکاران را در استفاده از فنون کاشی معقلی، آجر مهری و کاشی نگین مشاهده کرد. کاشی معقلی که به کاشی درهم نیز معروف است از کنار هم قرار گرفتن قطعات کاشی و آجر با اشکال مربع و مستطیل پدید می آید. آجرهای مهری نیز  آجرهایی هستند که نقوش برجسته یا فرورفته روی آن ها ایجاد شده است. گاهی این آجرها در حین کار در حالت نیمه خشک برش داده می شوند و بعد برای استفادۀ نهایی به کوره می روند. کاشی نگین نیز با قرار دادن تکه های کوچک کاشی در میان آجرها ساخته می شود. 

در تزیینات این بنا کاشی معقلی، هم در کتیبه ها و هم در نقوش تزیینی به کار رفته و در رنگ های فیروزه ای و لاجوردی قابل مشاهده است. در کنار تزیینات کاشی معقلی، قاب هایی از نقوش برجستۀ آجرهای مهری تعبیه شده که با ایجاد زمینۀ خاکی رنگ، جلوۀ بیشتری به کاشی ها می بخشد. ترکیب آجرهای مهری و کاشی های نگین نیز به دلیل تنوع هندسی نقوش و جلوۀ خاص رنگ هایشان کیفیتی پیدا کرده اند که در بستر خاکی رنگ آجرها به خوبی می درخشد.