سرویس بهداشتی عمومی / مولود جلالی فر

پروژه‌ای کوچک و به ظاهر کم اهمیت در نقطه‌ای از شهر که با طراحی ظریف، کارآمد و نکته سنجی طراح، موفق به اخذ جایزه‌ی معمار90 گشته است. زمینی به مساحت هشتادوپنج مترمربع که اختصاص به ساخت سرویس بهداشتی عمومی در محدوده‌ی شرکت مدیریت تولید برق بعثت دارد. این پروژه برخلاف بیشتر سرویس‌های عمومی سطح شهر، از نور طبیعی خورشید بهره‌مند است. حجم بنا به عنوان گرافیک سه‌بعدی پرداخت شده است. متریال‌های استفاده شده در نما چالش برانگیز هستند؛ به علاوه ابعاد و اندازه‌ی خطوط و سطوح از محدودیت‌های حداقلی فراتر رفته و به شرایط آسایشی نزدیک‌تر شده است.

درخشش تزیینات کاشی کاری بر بدنۀ بتنی آرامگاه خیام/ هوشنگ سیحون

ساخت آرامگاه حکیم عمر خیام در سال 1341، پس از سه سال کار پی در پی به پایان رسید و در آن زمان انجمن آثار ملی متولی ساخت بناهای آرامگاهی مفاخر ایرانی از جمله این آرامگاه بود. فرم معماری این آرامگاه بر قابلیت های سازۀ فلزی با پوشش بتنی خود متکی است که تکنیکی مدرن در ساختمان‌سازی به‌شمار می‌آید، اما این فرم یادآور نظم هندسی حاکم بر گره‌های تزئینی معماری ایرانی نیز هست؛ به ویژه که با پوشش کاشی‌های معرق بر سطح آن رنگ و بوی بیشتری از معماری ایرانی به خود می‌گیرد. در تزئینات کاشی‌کاری این یادمان آرامگاهی از خط نستعلیق استفاده شده و ابیاتی از رباعیات خیام به تصویر درآمده است.

در نمای بیرونی یادمان، بیست رباعی با خط شکستۀ نستعلیق و به صورت درهم، توسط استاد مرتضی عبدالرسولی نگاشته شده و میان آنها با کاشی‌هایی با نقوش انتزاعی پر شده است. در این بنا برای اولین بار از خط شکسته در کتیبه‌ها استفاده شد که خود با روحیۀ مدرن بودن فناوری ساخت بنا همخوانی دارد. در سطوح داخلی نیز نقوش گل و برگ و پیچک به چشم می‌خورد که سیحون انتخاب آنها را نیز متناسب با روحیۀ شاعری خیام معرفی کرده است. 

رنگ فیروزه‌ای که یکی از رنگ‌های اصلی در تزئینات معماری ایرانی است، به عنوان رنگ زمینۀ کاشی‌ها انخاب شده است و به عنوان رنگ غالب در بنا دیده می‌شود. انتخاب این رنگ با توجه به هدف معمار در الهام گرفتن از معماری ایرانی، انتخابی شایسته است. همچنین قرار گرفتن کاشی‌ها در میان سطوح پر و خالی  که هندسۀ حجم بنا پدید آورده، به حضور رنگ فیروزه‌ای در کل بنا توازن بخشیده است. 

ارسی خانه/ سینا و نیما کیوانی

همانطور که از عنوان این طرح پیداست، جلوه ای مدرن از هنر اصیل ایرانی است که با احیای پنجره های ارسی و با نمایی متفاوت در میان ساختمان های اطراف خودنمایی می کند. طراح این بنا با الهام از اصول معماری گذشته به خصوص خانه های کاشان، سعی در القای حس مکان معماری ایرانی با رویکردی مدرن داشته است و در همین جهت به کارگیری پنجره های ارسی با فرمی مدرن در جداره نما، به عنوان نقطه عطفی برای القای این حس تلقی می شود.

توجه به اصل دعوت کنندگی در طراحی ورودی بنا با استفاده از عناصری همچون آب و گیاه، القای حس آرامش در فضا با کمک گرفتن از طراحی داخلی مبتنی بر به کارگیری رنگها و المان های خاص نظیر پرنده و در نهایت طراحی تراسهایی با قاب بندی اختصاصی برای هر واحد به منظور دید به مناظری متفاوت، از جمله نکاتی است که در طراحی بنا مدنظر قرار گرفته است. آنچه که این طرح را از نمونه های مشابه اش متمایز کرده توجه صرف به این نکات نیست، بلکه تلاشی است موثر در جهت برقراری پیوندی نوآورانه و البته کاربردی میان فضا، رفتار و نشان های امروزی و سنتی آن؛ تا شاید موجبات علاقه مندی و آشتی دوباره مردم با فرهنگ و معماری غنی ایرانی را بیش از پیش فراهم نماید.

ویلای کوهپایه / دفتر معماری لاین

اغلب در پروژه‌های معماری که در بستر طبیعتی بکر یا نسبتاً بکر طراحی می‌شوند، هم خوانی و مرافقت با طبیعت اطراف از اولویت‌های طراحی است. تناسبات فرم، رنگ، مصالح، شفافیت سطوح، گذر نور و مواردی این چنین، ابزار دست معمار در این مسیر هستند. ساختمان ویلای کوهپایه به طراحی استودیو معماری لاین، پروژه‌ای است که در منطقه لواسان طراحی شده و به‌جای مقابله با طبیعت پیرامون، قصد دارد بینندگان را در پس‌زمینه‌ی اطراف همراهی کند.

 

خانه شماره 144 / علی سوداگران و نازنین کازرونیان

خانه‌ی شماره‌ی 144، آپارتمانی کم تراکم در نزدیکی باغ عفیف آباد شیراز است. ساختمانی چهارطبقه با نمایی از سنگ و چوب که فضای پرورش گیاهان در نما نیز تعبیه شده است. به سبب قدمت سکونت کارفرمایان در این نقطه از شهر، ضرورت تحدید عبور نور و حرارت به داخل ساختمان اولویتی مهم شناخته شد. طراحی کمدها و فضاهای سبز کوچک در جداره‌ی رو به نور، ضمن استفاده از مصالح مناسب بنایی توانسته انتقال حرارت را تا حد مطلوبی کاهش دهد. هم‌چنین کنترل نورگیرها و عبور محتاطانه‌ی نور با طراحی سایه‌بان‌های چوبی پنجره میسر گشته است. در نگاه بعدی دو اتفاق مهم در طراحی این بنا رخ داده است. نخست آن‌که فضای اداری و دفتر کار، در طبقه‌ی همکف ساختمان به‌نحوی جانمایی و طراحی شده است که کوچکترین خللی در تردد و الگوی آرام زیست ساکنین طبقات فوقانی ایجاد نمی‌کند. 

معماری نیروگاه برق درکشور آلمان / دفتر معماری کاداویتفلد

نیروگاه‌های تولید برق در اغلب نقاط جهان چهره‌ای صنعتی و مشوش دارند. مجموعه‌هایی که هدفشان تولید انرژی برای شهرنشینان است و چندان تعهدی به ساخت منظری مطلوب یا بهبود منظرشهری ندارند. به همین دلیل و نیز به سبب آلودگی‌های ایجاد شده توسط این مراکز، اغلب نیروگاه‌های برق پیرامون شهرها جانمایی و ساخته می‌شوند. در کشور ما نیز بیش‌تر نیروگاه‌ها در حومه‌ی شهرها ساخته می‌شوند و نمای آن‌ها انبوهی از لوله‌های صنعتی، برج‌های خنک‌کننده، تجهیزات الکترونیکی عظیم و کابل‌های برق است. قرارگیری این عناصر در نمای نیروگاه‌های برق اجتناب‌ناپذیرو طبیعی به‌نظر می‌آید و ضرورت قرارگیری آن‌ها را در خارج از شهرها دوچندان می‌کند. این‌بار اما یک نیروگاه برق در شهر "دوسلدورف" آلمان در بطن شهر ساخته شده و توجه‌ بسیاری را به خودش جلب کرده است. 

این مجموعه از یک سو رکورددار پربازده‌ترین و پاک‌ترین نیروگاه برق جهان (با آمار و ارقام چشم‌گیر) است و از سویی دیگر به‌خاطر ویژگی‌های معمارانه‌ی متفاوتش مورد توجه است. آلودگی‌های صوتی بسیار کم و افت محسوس در کاهش گازهای گلخانه‌ای باعث هم‌زیستی سالم نیروگاه و شهر شده است. هم‌چنین طراحی این نیروگاه به قصد اهداء منظر شهری مناسب و تعدیل چهره‌ی صنعتی رایج در نیروگاه‌ها انجام شده و برخلاف سایر نمونه‌های مشابه، درون بافت شهری قرار گرفته تا منظرگاه پنجره‌ی بسیاری از ساکنین شهر باشد.

خانه‌ی آجرپوش / دفتر معماری آدمون

چندی است در میان معماران جوان نگاه‌های تازه‌ای به مصالح قدیمی نظیر آجر دیده می‌شود.غالب این نگرش‌های جدید در جهت احیای سنت‌های پسندیده‌ی معماریست که در بیش‌تر بناهای نوساز حل نشده باقی مانده‌اند. ایجاد بافت‌های مختلف و تسری این بافت‌ها به صورت نیمه‌شفاف در جداره‌ی بنا، پرکاربردترین شیوه‌ای است که به کنترل نور و دید منجر می‌شود. طراحان اصلی پروژه (شبیر موسوی، امیررضا فاضل) دغدغه‌ی مهم خود را حفظ محرمیت بصری در واحدهای مسکونی می‌دانند. در بافت‌های سنتی مسکونی، بازشوهای هر خانه از دیده‌ها محفوظ و در عوض حیاط هر خانه محل قرارگیری بازشوهای بخش‌های مختلف منزل بود. در معماری معاصر شهرهای ما پنجره‌ی خانه‌ها رو به یکدیگر باز می‌شوند و حتی تراس‌ها نیز کارکرد مطلوب خود را از دست داده‌اند. ایجاد بافت پوششی که بتواند دیدهای مزاحم به درون منزل را کاهش داده و محرمیت را به منزل برگرداند راهکار این تیم طراحی است. بنابر توضیحات این تیم تکنیک اتخاذ شده باز تعریف الگوهای بومی برای خلق یک معماری منحصر به فرد متناسب با نیازهای انسان ایرانی امروز است. تقسیم‌بندی پلان داخلی هر واحد نیز به نحوی است که بخش‌های خصوصی و عمومی از حیث دید و دسترسی جدا از یکدیگر باشند.