نمایشگاه تهران در قاب کاشی

دوره قاجار یکی از دوره های مهم و تأثیرگذار در تاریخ ایران محسوب می شود که به دلیل زیاد شدن مراودات فرهنگی/سیاسی با غرب، تحولات عظیم و شاید نه چندان خوشایندی در معماری ایران رخ داد. هنر کاشی کاری و تزیینات بنا هم به نوعی دستخوش الگوپذیری و تقلید از غرب شد. از کاشی به عنوان عنصری تزیینی (نقش‌های منعکس شده روی آن در این  دوره)، می توان به عنوان سندی برای اثبات این ادعا استفاده کرد. در کاشی کاری این دوره با الهام از کارت پستال ها و تمبرها و موضوعات نوظهوری همچون؛ مناظر طبیعی و پرندگان، انسان با لباس اروپایی، تاج، گل لندنی و ..._که همگی سوغات فرنگ بودند_شاهد طرح ها و تزییناتی متفاوت هستیم. این تأثیرپذیری با ورود رنگ های جدیدی همچون قرمز و ارغوانی در این هنر، به اوج خود رسید.

در همین راستا دو تن از هنرمندان کشور به نام های همایون عبدالرحیمی و فاطمه مجدنیا، حاصل ۵ سال فعالیت تحقیقاتی خود بر روی هنر کاشی کاری دوره قاجار را در قالب حدود ۲۰۰ قطعه عکس به نمایش گذاشتند. در این نمایشگاه که در خانه هنرمندان تهران و از ۱۸ تا ۲۴ آبان ماه سال جاری برگزار شد، عکس هایی از قطعات کاشی های به جامانده از بناهای این دوره به نمایش درآمدند که بیانگر نقوش، مضامین و سیر تحول هنر کاشی کاری در این دوره است. چیدمان عکس ها و نورپردازی محل برگزاری نمایشگاه از نقاط قوت و شاید وجه تمایز آن باشد. به گونه ای که  می توان نحوه قرارگیری و ابعاد عکس ها را تعمدی هنرمندانه برای تداعی هرچه بیشتر دیواری با کاشی کاری های رنگی و سنتی به شمار آورد.

عکاسی در باستان شناسی / ندا حسین طهرانی

«عکاسی یکی از مهم‌ترین روش‌هایی است که به وسیله ی آن یک باستان شناس و مردم نگار می‌تواند تمام جنبه‌های کار میدانی خود را به شکل روزانه ثبت کند. به دلیل مستند و عینی بودن عکس، از آن به عنوان یک مدرک علمی در محوطه‌ها و حفاری‌ها و هم‌چنین اسناد تاریخی استفاده می‌شود. این گزارش‌های تصویری می‌توانند در صورت وجود ابهام و بروز مشکل در یادداشت‌ها نیز به کار گرفته شوند. در مورد یافته‌های مورد تردید، ثبت از طریق یک عکاسی دقیق می‌تواند آخرین وسیله برای اثبات صحت کار میدانی باشد. 

کتاب‌ها و نشریات بسیاری در مورد ماهیت یک عکاسی اصولی وجود دارد اما مهم این است که بدانید «عکاسی باستان‌شناسی» و «عکاسی مردم‌نگاری» با «عکاسی هنری» بسیار متفاوت بوده و به یک معنی نیستند. عکاسی باستان‌شناسی و مردم‌نگاری یک هدف مشخص و محدود دارد که همان مستندسازی یک محوطه یا منطقه با جزئیات تکنیکی لازم است که این کار بیشتر جنبۀ تحلیلی دقیق دارد. به این دلیل، علاوه بر پیروی از یک‌سری اصول اولیه مانند ترکیب و نورپردازی، عکاسی باستان‌شناسی و مردم‌نگاری استانداردهای ویژه خود را دارد؛ هرچند که همواره مجالی برای عکاسی هنری و شخصی در یک حفاری و یک منطقه مورد مطالعه مردم نگار نیز وجود دارد.

کتاب حاضر با هدف دست‌یابی به مناسب‌ترین و ساده‌ترین راه‌کارها، اصول، فنون و روش‌های مؤثر عکاسی در پژوهش‌ها، کاوش‌ها و آثار باستانی را در اختیار باستان‌شناسان قرار می‌دهد.»

گزیده‌ای از پیشگفتار کتاب «عکاسی در باستان شناسی و نگاهی به عکاسی مردم نگاری» نوشته ندا حسین طهرانی، که توسط موسسه فرهنگی انتشاراتی پازینه برای نخستین بار در سال ۱۳۹۴ چاپ و منتشر گردید.

پوستر دهمین جشنواره ی سینما حقیقت/ علی باقری

دهمین جشنواره ی سینما حقیقت از 14 تا 21 آذر ماه سال جاری برگزار شد. پوستر این رویداد فرهنگی نیز چند روز قبل از افتتاحیه رونمایی شد. علی باقری در طراحی این پوستر از پرهای طاووس الهام گرفته. تمام فضای این پوستر را پرهای طاووسی پر کرده اند که چشم هایی متفاوت از هم، روی این پر هاست. شاید  متفاوت بودن این چشم ها، نشان از تفاوت در مخاطبین و خالقان فیلم های این جشنواره باشد. اما می توان گفت این تنها خلاقیت و نقطه ی مثبت این پوستر است. مهم ترین رسالت هر پوستری خبر رسان بودن آن برای مخاطب است، اتفاقی که خیلی ضعیف در این پوستر رخ داده. زمان و مکان برگزاری جشنواره آنقدر ریز و ناخواناست که باید با ذره بین دنبال آن گشت! فونت دست نویس به کار گرفته شده در این پوستر هم بیش از آنکه القای صمیمیت و راحتی کند نوعی شلختگی و بی نظمی را القا می کند. در مجموع به نظر میرسد باقری برای طراحی این پوستر زمان زیادی را اختصاص نداده و یک ایده ی خوب و نو را با اجرایی ضعیف به هدر داده است.

علی باقری در هنرستان نقاشی خوانده و در دانشگاه گرافیک و عکاسی را ادامه داده است. وی در کنار کار اصلیش که عکاسی فیلم است به طراحی پوستر هم می پردازد. آخرین پوسترهایی که او طراحی کرده برای آثاری چون شیار 143، “آتلان”، “من می خوام شاه بشم” و “اشیاء از آنچه در آینه می بیمید به شما نزدیک ترند” بوده است.

افق ها/سزه تسونگ لئونگ

سزه تسونگ لئونگ عکاس آمریکایی است که عکاسی مجموعه عکس افق‌ها را از سال ۲۰۰۱ آغاز کرده و اولین بار در سال ۲۰۰۸ م بخشی از آثارش را به نمایش گذاشت. او بیش از یک دهه روی این پروژه کار کرده است. او به نقاط مختلف دنیا سفر کرده و چشم‌اندازی از آن منطقه را در چهارچوب و منطق صوری مشخصی عکاسی کرده است، مناظر گسترده و وسیع با وجود خط افقی در میانه تصویر که محل آن در همه تصاویر به طور دقیقی یکسان عکاسی شده است.دقت عکاس با توجه به تغییرات جغرافیایی و عکاسی در فواصل زمانی زیاد ستودنی است. لئونگ خط افق و جایگاه آن در کادر را به عنوان چهارچوب لایتغیر مجموعه برگزیده است و همه چشم‌اندازهای کشورهای مختلف را با توجه به ارتفاع و پستی آن سرزمین با تغییر زاویه دید خود جبران کرده است. البته این تغییر زاویه که گاهی بسیار زیاد اصلا در تصاویر محسوس نیست زیرا عکاس با تدبیر فاصله گرفتن از چشم‌انداز بافت تصوری مشابهی را بوجود آورده است. این تصاویر با فضایی گسترده و افقی مشترک محدوده دید ما را چنان گسترش می‌دهد که چشم ما مرتعی سبز از انگلستان را به بیابانی از دبی متصل می‌کند. این گسترش افق دید بیانگر مفهومی از بی‌مرزی است. مرزهایی که مارا از هم جدا می‌کنند در افق دید هنرمند جهانی بی مرز ساخته است که همه را درکنار هم می‌بیند. نگاه صلح طلب عکاس فارغ از همه‌ی مرزهای جغرافیایی می‌تواند الگوی خوبی برای عکاسان داخلی و نحوه برخورد هنرمندان با موضوعات ارزشی باشد. او مدال یادبود «جان سیمون» و بورسیه‌ی گوگنهایم را برای مجموعه عکس‌هایش دریافت کرده است.

هر روز افغانستان/مرتضی هراتی

آنچه عکاسی خیابانی را از عکاسی مستند متمایز می کند، پیش شرط های شکل گیری این نوع از عکاسی است. حضور مردم، محیط های عمومی، لحظاتی غیر قابل پیش بینی و کنش هایی غیر منتظره... همه از ارکان اصلی عکاسی خیابانی هستند.

و این همان «لحظه قطعی» بود که برای اولین بار در فریم های هنری کارتیه برسون دیده شد. 

مرز عکاسی مستند و عکاسی خیابانی بر سر تفاوت هایی است که در انتخاب آگاهانه ی لحظه و سوژه و مفهوم و معنای عکس خود را نشان می دهند. هرچند در این چند خط قصد بررسی تفاوت ها و شباهت های این دو گونه از عکاسی را نداریم اما به بهانه ی تصاویر مرتضی هراتی، گذری کوتاه بر عکاسی خیابانی کردیم. مرتضی هراتی مقیم افغانستان است و سال هاست که از علاقه ی خود به عکاسی خیابانی می گوید. تصاویر او هر چند ممکن است به تمام معنا در حیطه ی عکاسی خیابانی نگنجند اما تلاشی است از ثبت لحظه های زیبا که حضور عنصری انسانی در آن دیده می شود.

شاید همین بار انسانی و انتخاب زیستگاه خاصی که او برای عکاسی اش انتخاب کرده، اولین پارادوکس با عکاسی خیابانی باشد و تصاویرش را به عکاسی مستند نزدیکتر کند. چرا که بیش از آنکه در برگیرنده ی صرف حضور انسان باشد ،دربرگیرنده مفاهیم انسانی است.

حضور هدفمند دوربین در میان انسان هایی رنج دیده و زحمت کش با سابقه طولانی در فقر و جنگ، فریم های این عکاس را تبدیل به سندهایی می کند برای شهادت مظلومیت قوم افغان.

نا-پیدا/اعظم شادپور

همیشه برای پنهان کردن، چیزهایی هست؛ چیزهایی که آشکارا پنهانشان کرده‌ایم. برای ندیده شدن، همیشه پنهان کردن، راهِ چاره نیست. گاهی چیزها از فرط دیده شدن، از دیدِ ما پنهان شده و تبدیل به امرِ روزمره می‌شوند. چیزها، با ناپیدا‌شدن، نادیده گرفته‌شدن و بخشی از اثاثیه‌شدن، روزمره می‌شوند.

عکس‌هایِ اَعظم شادپور، این ویژگی را دارد؛ نه آنقدر ناپیدا که به چشم نیایند و نه آنقدر پیدا که دیده شوند!  قابِ عکس‌های او، پنجره های آپارتمان‌های شهرک اکباتان هستند. پنجره‌هایی خاکستری که وقتی از کنارشان عبور می کنی، به خاطرِ فاصله و ارتفاع، قادر به دیدنِ دنیای پشتِ پرده‌هایش نیستی؛ در صورتی که درمجموعه ی ناپیدا، دنیای هردو سمت پرده پیداست. اشیاءِ پشت پرده، بخشی از اسبابِ خانه و ساکنین آن است. وسایلی که در مرزِ میان بودن و نبودنشان، دچار دلتنگی می‌شویم. آنها بخشی از خاطراتِ ما را حمل می‌کنند. بارِ نوستالژیکِ اشیاءِ پشت پنجره مانند آینه-شمعدان قدیمی، چراغِ قدیمی، چند جلد کتاب و حیوانِ تاکسی درمی شده و... که برای زندگی امروز از مُد افتاده است؛ اما هم‌چنان به‌واسطه ی خاطراتی که با خود حمل می‌کنند، بخشِ با ارزشی از زندگی ما محسوب می‌شوند. این بخش از زندگی، همواره با ماست. همان‌طور که در این عکس‌ها می‌بینیم، اشیا در پیداترین حالت (پشتِ شیشه ی شفافِ پنجره) که بیرونی‌ترین بخش خانه است و درونی و پنهان‌ترین حالت (پشت پرده) قرار داده شده‌اند. عکاسی از امور روزمره زندگی، همواره رازهای پنهان شده در خلالِ زندگی را برملا می‌کند.

پوسترهای سینمایی علی باقری

علی باقری از جمله هنرمندان خوش ذوق و خلاقی است که هنر برایش نه یک شغل، بلکه یک علاقۀ جدی و حرفه‌ای است؛ به طوری که نشانۀ این تعلق خاطر را می‌توان در پوسترهای سینمایی طراحی شده توسط وی به وضوح مشاهده کرد. 

هر چند علی باقری در هنرستان نقاشی خوانده و در دانشگاه گرافیک و عکاسی را ادامه داده، اما مجموع این‌ رشته‌های هنری به وی نگاهی خاص بخشیده‌اند، که در آثار مختلف او و به ویژه در پوسترهایش قابل شناسایی می‌باشند. در واقع باقری با توجه به درون مایه فیلم‌ها و نوع ارتباطی که با آن‌ها برقرار می‌سازد، از مهارت‌های سه گانۀ خود در گرافیک، عکاسی و نقاشی، به جهت انتقال هر چه بهتر مفهوم مورد نظر فیلم بهره می‌گیرد.  

مستند بلند «کیارستمی: یک گزارش» و فیلم‌های سینمایی «پرسه در مه»، «اینجا بدون من»، «سیزده 59»، «اشیاء از آنچه در آیینه می‌بینید به شما نزدیکترند»، «شیار ۱۴۳» و «نفس» از جمله آثاری هستند که علی باقری طراحی پوستر آن‌ها را بر عهده داشته است. در این آثار می‌توان به نسبت‌های مختلف، دید عکاسانه، قلم طراحانه و ساختار گرافیکی مد نظر علی باقری را مشاهده کرد. به طور نمونه در طراحی پوستر فیلم سینمایی «نفس»، که این روزها نیز اکران آن آغاز گردیده، با اثری نقاشی‌گونه مواجهیم؛ زیرا باقری در آن به سراغ نقاشی با قلم نوری رفته تا حس و حال خیال‌پردازانۀ دوران کودکی را در عین سختی‌های آن برهۀ تاریخی در خط به خط طرحش به مخاطب القا نماید. 

پوستر فیلم در واقع معرف مفهوم نهفته در آن است و نخستین مواجه‌ی مخاطب با اثر به حساب می‌آید؛ از همین رو در طراحی پوستر برای فیلم‌های سینمایی، علاوه بر عنصر جذابیت بصری باید به درون‌مایه و موضوع اثر نیز وفادار ماند. بدین جهت طراحی پوستر برای آثار سینمایی، علی‌رغم ظاهر سادۀ آن از پیچیدگی‌های خاص خود برخوردار است، که همین امر سبب می‌شود تا در طی گذر زمان طراحان خلاق از طراحان مقلد و کاسب کار متمایز گردند.