آشپزی با گِل/ نیلوفر میرمحمدی تهرانی

گِل بازی، یکی از بهترین بازی‌های کودکان دیروز و امروز بوده و هست. بازی ای که حس لامسه در آن نقش مؤثری دارد. در میان آثار نیلوفر میرمحمدی شاهد آثاری هستیم که از این تکنیک در تصویرسازی بهره برده. تصاویری که به شیوه‌ای کودکانه با گل ساخته و به تصویر کشیده شده‌اند. نام مجموعه و تکنیک اجرای تصاویر وام‌دار یکدیگر بوده و هر یک یادآور دیگری‌ست و این می‌تواند نقطه قوت این مجموعه باشد. نام کتاب "آشپزی با گِل" است که هر بار با عنوانی مثل کباب‌ها و کتلت‌ها، کیک ها و... مجموعه‌ای آموزشی را برای کودکان منتشر کرده که به کودکان یاد می‌دهد چطور با گِل غذا درست کنند. شاید این کار بهانه‌ایست برای آشتی کودکان با غذا. در ابتدای کتاب می‌خوانیم: "این کتاب درباره آشپزی با گل است. اگر با گل آشپزی کنی نه دستت را می‌بُری و نه آن را می‌سوزانی، می‌توانی پیتزاهایت را هم به دوستانت هدیه کنی. فقط باید از دستهایت استفاده کنی. ...". در این مجموعه درست کردن انواع خوراکی‌ها با گِل، مرحله به مرحله به کودکان آموزش داده می‌شود.

استفاده از شخصیت‌های کودکانه در طراحی که یادآور نقاشی‌های کودکان است، مجموعه را برای کودکان قابل باورتر کرده و فضایی کودکانه به آن بخشیده. اما حجم در کارهای میرمحمدی مجسمه‌وار استفاده نمی‌شود، بلکه کارهای وی یادآور کتیبه‌های خشتی است. این شیوه، کارها را به تصویرسازی کتب کودک نزدیک‌تر می‌کند تا فضایی شبیه پویانمایی. رنگ‌آمیزی تصاویر گِلی با رنگ‌های شاد و متنوع حس و حالی شاد و دوست داشتنی را به تصویر می‌کشند و رنگ‌ها تنها روی پس‌زمینه گِلی تصاویر که گاه بافت گونی روی آنها نقش بسته، دیده نمی‌شوند. با این وجود با دیدن تصاویر حس و حال گِلی بودن آثار کاملا آَشکار است و این ناشی از شیوه اجراست. چرا که تصاویر گویای حجم خود بوده و نظم تصاویر دو بعدی را ندارند. همچنین استفاده از زمینه‌ای به رنگ گِل خشک شده در بهتر دیده شدن شخصیت‌ها و تکنیک اجرا مؤثر عمل می‌کند. ایجاد فرورفتگی روی زمینه‌ی گِلی در اطراف تصاویر، همچون دورگیری در تصویرسازی‌های دو بعدی عمل می‌کند و به جذابیت تصاویر افزوده است. تکنیک طراحی با گِل ایده‌ای جذاب برای فضای کودکانه است که گویی حس لامسه را نیز هنگام دیدن تصاویر به چالش می‌کشد و خلاقیت کودکان در ساخت غذاهایی دوست داشتنی را برمی انگیزد.

طبیعت بیجان / مریله نودکر

مریله نودکر در مجموعه عکس طبیعت بی‌جان از پیشینه تصویری نقاشی‌های قرن ۱۶ و ۱۷م. در عکس‌هایش بهره برده است. عکس‌های او مانند دیگر آثار عکاسی صحنه‌آرایی شده از لحاظ صوری با تاریخ هنر پیوند دارد. او برای خلق این مجموعه  از نقاشی‌های طبیعت بی‌جان در قرن شانزده و هفده میلادی بهره جسته است. او موضوع ونتیاس در نقاشی‌های سده ۱۶ و ۱۷.م  فلاندر و هلند را با اشیا و مفاهیم امروزی بازسازی می‌کند.  vanitas سبکی ازنقاشی طبیعت بی‌جان است که در آن دوره رواج داشته است و از اعتقاد مسیحیان به مرگ و پوچی و زودگذری دنیا نشات می‌گیرد. معنای این کلمه لاتین غرور است و به این مفهوم که غرور به ظواهر دنیا امری باطل است. در آن دوره نقاشان در کنار کشیدن اشیا لوکس و زیبا به عنوان ظواهر و امیال دنیوی و گذرا، اشیایی مانند جمجمه( یادآور مرگ)، دود و ساعت شنی( کوتاهی زندگی) میوه های فاسد( پوسیدگی) و آلات موسیقی( طبیعت زودگذر زندگی) می کشیدند. آن‌ها همچنین میوه، گل و پروانه یا لیمو پوست کنده در ترکیب بندی استفاده می‌کردند که مفهوم زندگی جذاب وشیرین اما تلخ مزه از آن تفسیر می‌شد.
مریله نودکر در عکس هایش از اشیا پلاستیکی در ترکیب‌بندی و فضاسازی به همان سبک نقاشی استفاده کرده است. اشیا پلاستیکی که مصرف روزانه  دارند و به طور انبوه تولید می‌شوند. عکاس مانند نقاشان قدیمی به طبیعت بی‌ارزش این اشیا و وسایل پلاستیکی اشاره می‌کند. عکس‌های او به یک ونیتاس زمینی و مادی اشاره دارند. اغلب این اشیا و مواد متضمن تولید انبوه و ارزان است که با نوری دراماتیک عکاسی شده‌است. عکاس با قرار دادن این اشیا بی‌ارزش در صحنه و سبک عکاسی دراماتیک‌اش، بیهودگی مصرف معاصر را یادآوری می کند. مجموعه عکس‌های ستاره سنجری با نام پایان استمراری با ظاهر و تم مشابه اما درون مایه متفاوت را در اینجا ببینید.

بهارستان / سازمان زیباسازی شهرداری تهران

در آستانه بهار 95 و نو شدن طبیعت، سازمان زیباسازی شهرداری تهران، طرح بهارستان را برای استقبال هر چه بهتر از بهار پیشنهاد و اجرا کرد.به گفته یکی از مسؤلان این سازمان، طرح بهارستان با اقتباس از برنامه مشابه آن در جهان که به شکل فستیوال برگزار می شود، قرار است هر ساله به منزله یک رویداد هنری در چند رشته برگزار شود که یکی از آنها، نقاشی دیواری است.این نقاشی ها از میان آثار برگزیده ای که در فراخوان سازمان زیباسازی به دست آنها رسیده انتخاب شده اند و دارای نقاط مشترکی هستند که از جمله آنها می توان به استفاده از نمادهایی برگرفته از طبیعت و رسومات ایرانی برای نوروزو تلفیق آنها با رنگهای شاد و با طراوت و در برخی موارد بزرگنمایی و انتزاعی بودن این نمادها ، برای القای هرچه بیشتر حس نو شدن و رویش به بیننده، اشاره کرد، همچنین این نکته را باید یادآور شد که این نقاشی ها نه تنها چهره شهر را به هم ریخته و نامنظم نکرده بلکه در بیشتر آنها سعی شده از لحاظ بصری پیوند خطوط و اجزای نقاشی با مناظر طبیعی و حتی ساختمان های شهر، حفظ شود و این خطوط در امتداد و پیونددهنده نماهای شهری باشند.

این اقدام شهرداری در خلق و بازسازی نقاشی های دیواری در آستانه بهار، باعث شد دیوارها و چهره دودگرفته تهران، با طبیعتی که در آغاز بهار، غبار از تن می زداید و لباسی نو به تن می کند، همسو و همگام شود و نکته مهم اینجاست  که این آثار باعث شد شهروندانی که برای هم قدم شدن با ماشین زمان در زندگی امروزی بشر، که گویی سرعتی بیشتر به خود گرفته، حتی شده برای چند ثانیه از سرعت قدمهای خود کاسته و با دیدن این آثار و تأمل در آنها، صدای آمدن بهار را بشنوند، بهاری که آمدنش نویدبخش نو شدن و آغازی دوباره است و با زدودن رخوت و سستی از طبیعت جانی دوباره به آن می بخشد.

نقاش مناظر خاک آلودم/ پرویز کلانتری

پرویز کلانتری در زمان تدریس در دانشکده معماری و زمانی که دانشجویان را برای طراحی از بناها، به شهرهای مختلف می برد، به تدریج با حضور در چنین فضاهایی، میل و علاقه به نقاشی از بناهای معماری در او برانگیخته شد. او از سال ۱۳۵۳ با شروع نقاشی‌های کاهگلی، دوره ی تازه‌ای را در زندگی هنری خود آغاز کرد. 

با استفاده از کاهگل، آثار نقاشی بدیعی خلق کرد که بازتابی زیبا از طبیعت و روستاهای ایران را به تصویر می کشید. این آثار برگرفته از قاب های تصویری بود که او حس مکان را در معماری ایرانی با آن ها تجربه کرده بود. در این مجموعه از آثار او، تجلی زندگی در بافت شهر و روستا از زاویه دید انسانی، آن چنان هنرمندانه و هوشمندانه ترسیم شده که حس و حالی واقعی از بافت شهری و روستایی ایران را در نظر بیننده به تصویر می کشد. کاری که او با کاهگل انجام داد، طاق ‌ها و گنبدهایی که در کارهایش خلق کرد، جان تازه‌ای به معماری فراموش شده ایران بخشید و نوعی درک هویت ایرانی او را نشان می داد. نقاشی متفاوت و عمیقا وفادار به عناصر بومی ... کلانتری نقاشی بود که در بازنمایی عناصر شهر و روستای ایرانی، به نوعی هویت خاکی خود را جستجو می کرد و چه خوب گفت که نقاش مناظر خاک آلودم... .

مجازوارگی واقعیت/مهدی درویشی

دیدن، جایگاه ما را در جهان متعین می‌سازد. ارتباط بین آنچه می‌بینیم و آنچه می‌دانیم هرگز یکنواخت و ثابت نیست( جان برجر، درباره نگریستن).
تکنولوژی، ما را در انبوهی از تصاویر دوربین عکاسی و دیگر ابزارهای دیدن تصویر مانند تلسکوپ و... احاطه کرد تا آنجا که شناخت و درک ما از دنیای اطرافمان به واسطه ی تصاویری از نگاه دوربین ساخته شد. این آگاهی‌های مجازی و با واسطه جای خود را به واقعیت و دیدن و لمس بی‌واسطه ماسوی داد. انسان‌ها در بحران بزرگی میان واقعیت و مجاز گرفتار شدند. مهدی درویشی هنرمند جوان و خوش‌آتیه، در مجموعه نقاشی‌هایش به نام مجازوارگی به این بحران تکنولوژیک پرداخته‌است. او نه تنها دنیای تصویری ما را بلکه هویت انسان معاصر را به نقد می‌کشد. او مخاطبان را به دیدنی فعالانه دعوت می‌کند. درویشی برای دیدن نقاشی‌هاش که پرتره‌هایی مانند نگاتیو اسلاید هستند از مخاطبان خواسته است تا با تغییر منوی دوربین تلفن همراه به حالت نگاتیو عمل کنند. در این صورت این پرتره‌های نگاتیو در تلفن‌همراه بصورت مثبت یا پوزتیو دیده می‌شوند. شاید برای عکاسان دیدن صحنه‌های نگاتیو و پوزتیو چندان عجیب و حیرت‌انگیز نباشد آن‌ها حتی در اثر مداومت در دیدن نگاتیو براحتی تصویر پوزتیو آن را در ذهنشان بازسازی می‌کنند. آنچه که در اینجا حائز اهمیت می شود، دیدن از طریق تلفن همراه است، وسیله‌ای هوشمند که دنیای ما را پر از تصویر کرده. ابزاری تصویر محور که ارتباط ما را با دنیای اطرافمان مجازی و تصویری ساخته است. دنیای که فاصله‌گذاری میان مجاز و واقعیت را دشوار کرده است. مخاطب در این اثر تعاملی به چالشی بزرگ در حوزه دیدن دعوت می‌شود. همه با افکت نگاتیو دوربین‌های تلفن همراه در گالری مشغول دیدن هستند اگرچه واقعیت را در صفحه تلفن خود شبیه به دید عادی و پوزتیو چشم خود می‌بینند اما آنسوتر همه فضای گالری در لنز دوربینی دیگر بصورت یک تصویر مجازی دیگر شبیه نگاتیو‌های درویشی دیده می‌شود. این بار واقعیت‌ من و شمای حاضر در گالری نیز مجازی می شود. گویی همه در مرز میان واقعیت و مجازحل شده‌ایم و در مجازی بی‌مرز زیست می کنیم. آثار چاپ دستی این هنرمند که موفق به کسب جوایز بین المللی متعددی شده هم اکنون در گالری اُ با نام آخربازی به نمایش گذاشته شده است.

تلاش برای احیای طبیعتی که نفس های آخرش را می کشد / علیرضا شرافتی، پانته آ اسلامی

درست است که خداوند، طبیعت را مقهور انسان آفریده و او را به عنوان جانشین خود در زمین قرار داده، اما این بدان معنا نیست که او آزاد باشد تا هر گونه که مایل است رفتار کند. این روزها تاثیر سهل انگاری نسبت به این مظهر بی بدیل آفرینش را در امر شهرسازی، می توان به خوبی درک کرد؛ تا جایی که زمینی بدون هیچ گونه ارزش کیفی به لحاظ موقعیت و جانمایی، به عنوان سوژه ای برای طراحی فضای زندگی انسان مطرح می شود . مکانی که روحیه زیست گریزی یا بیوفوبیا، را در انسان تقویت کرده و او را به سویی پیش می برد که طبیعت را چیزی بیش از یک منبع قابل مصرف و دور ریختنی به حساب نمی آورد. 

علیرضا شرافتی و پانته آ اسلامی، طراحان اصلی شرکت ارش بعد چهارم فضا، در پروژه های خود سعی می کنند تا اهمیت حضور طبیعت را در زندگی انسان یادآور شوند. "ساختمان مسکونی ویلا" واقع در خیابان کریم خان زند، که موفق به دریافت جایزه معمار ۹۴ در بخش ساختمان های مسکونی شد، یکی از پروژه هایی است که باتوجه به چنین روحیه ای طراحی شده است. در این پروژه، ساختمان در انتهای یک کوچه بن بست، درمیان ساختمان های دیگر (تودلی) قرار گرفته که از داخل ساختمان به اطراف دید مناسبی وجود ندارد. طراحان این پروژه سعی دارند با استفاده از هنر نقاشی دیواری متأثر از داستانی کودکانه با عنوان " آخرین برگ " (last Leaf) ، ضمن ایجاد منظری متفاوت ، چشم اندازی طبیعی را برای ساکنین آن بازنمایی کنند؛ طبیعتی که حالا از آن چیزی به جز تک درختی در سایت باقی نمانده است. اگرچه این کار در برابر حجم تخریب ها و روحیه طبیعت ستیزی انسان بسیار ناچیز می نماید اما شاید تلنگری باشد برای آن چه که باید می بود !

تصویرگر کتب درسی دهه 70 / پرویز کلانتری

چند روز گذشته خبری شنیدم که مرا به سرعت به گذشته بُرد. گذشته ای که با کتاب های درسی دهه 70 برایم زنده می شود. داستان هایی چون روباه و کلاغ، داستان پرواز، حسنک کجایی و ...که غیر از ادبیات شیرین و دلنشینشان با تصاویرشان در ذهنم نقش بسته اند؛ و امروز خالق آن تصاویر دیگر در بینمان نیست.

پرویز کلانتری نقاش، طراح، نویسنده و روزنامه نگار معاصر ایرانی متولد 1310 در زنجان، تصاویری را در کتب درسی دهه70 خلق نمود که کودکان بسیاری را شیفته آثارش نمود. پرویز کلانتری با استفاده از سطوح یکنواخت رنگ، تصاویری کلاژگونه را پدید می آورد که به خوبی با تکنیک و تکنولوژی چاپ زمانه خود همراه بوده است. تصاویر خلق شده توسط این هنرمند چنان در ذهن نقش بسته است که وقتی نام داستان "حسنک کجایی" را می شنویم؛ بی تردید تصویر آن کودکی که متعجب و دست به سر در طویله ایستاده است را نیز به خاطر خواهیم آورد. ماندگاری تصاویر به همراه داستان، نشان از جذابیت تصویر دارد و این ماندگاری نمیتواند با سادگی تصویرسازی و در عین حال جذاب که ثبت شدن آن را در ذهن ساده خواهد کرد؛ بی ارتباط باشد. مرور خاطرات جوانان دهه شصت گواهیست بر آنکه کلانتری مخاطب زمان خود را خوب شناخته که توانسته تا امروز ماندگار باشد. اما پرویز کلانتری تنها تصویرساز کتب درسی یا به زبان دهه هفتاد ، یعنی نقاش، نبوده است. کلانتری هنرهای مختلفی را در دوره  فعالیت خود تجربه کرده است و امروز خواندن پیام تسلیت ایشان از اکثر گروه های هنری در شاخه های مختلف حاصل همان تجربیات و درک صحیح ایشان از هنرهای مختلف است.

روحشان شاد و یادشان گرامی باد.