احیاء قلعۀ زائر خضر خان تنگستان

قلعه زائرخضرخان اهرمی معروف به قلعه کلات در شهر اهرم (مرکز شهرستان تنگستان در استان بوشهر) بر فراز تپه ای، واقع شده است که در جنگ جهانی اول به عنوان نماد مقاومت ایرانیان علیه استعمار انگستان نقش مؤثری را ایفا کرد.این قلعه متعلق به اواخر دوره قاجار است و مشتمل بر ۴ برج و بارو، قلعه میانی و همچنین تأسیسات خصوصی برای ساکنین آن می باشد.حیاط قلعه دارای اتاق هایی در پیرامون و داخل خود است که همگی به سبک رایج معماری بومی دارای درب و پنجره های متعدد، ارتفاع بلند و پوشش های چوبی و چندلی بنا شده است.به طور کلی می توان گفت در ساخت آن به اصول و سبک معماری منطقه و شرایط اقلیمی، توجه ویژه ای شده و به عنوان بزرگترین بنای خشتی استان، از معماری بی نظیری برخوردار است. البته خود قلعه قدمت تاریخی چندانی ندارد، اما کاوشهای باستان شناسی انجام شده در منطقه، نشان می دهد تپه ای که قلعه روی آ ن بنا شده است، از دوران اشکانی تا اواسط دوره اسلامی به صورت گسسته مسکونی بوده و از این حیث دارای اهمیت بسیاری می باشد. خسارات وارده بر این قلعه در زمان جنگ و گذر زمان دست به دست یکدیگر داده و موجبات تخریب این بنای خشتی را فراهم نموده اند. اما متأسفانه بی توجهی مسؤلین و تخصیص نیافتن اعتبار لازم موحب شد تا قلعه کلات، سالها چشم انتظار بازسازی و احیا باشد و بسیاری از دیوارهای آن تخریب شود.در این میان پیشروی منازل مسکونی در حریم آن موجبات نگرانی دوستداران این بنای تاریخی را فراهم آورد. با همه این اوصاف سرانجام در سال ۱۳۸۸ پروژه بازسازی آن با کاربری توریستی کلید خورد، ولی باز هم به دلیل نبود بودجه کافی با فرآیندی لاک پشت وار  ادامه یافت و بالأخره در سال ۱۳۹۴ به پایان رسید.اما نکته قابل تأمل در بازسازی این بنا، مرمت غیر اصولی آن می باشد، چرا که قسمت هایی از این قلعه با آجر ترمیم شده و مرمت بخشی دیگر با همان مصالح و سبک پیشین انجام گرفته که متأسفانه این امر موجب آشفتگی ظاهری این اثر ملی شده است.

درخشش تزیینات کاشی کاری بر بدنۀ بتنی آرامگاه خیام/ هوشنگ سیحون

ساخت آرامگاه حکیم عمر خیام در سال 1341، پس از سه سال کار پی در پی به پایان رسید و در آن زمان انجمن آثار ملی متولی ساخت بناهای آرامگاهی مفاخر ایرانی از جمله این آرامگاه بود. فرم معماری این آرامگاه بر قابلیت های سازۀ فلزی با پوشش بتنی خود متکی است که تکنیکی مدرن در ساختمان‌سازی به‌شمار می‌آید، اما این فرم یادآور نظم هندسی حاکم بر گره‌های تزئینی معماری ایرانی نیز هست؛ به ویژه که با پوشش کاشی‌های معرق بر سطح آن رنگ و بوی بیشتری از معماری ایرانی به خود می‌گیرد. در تزئینات کاشی‌کاری این یادمان آرامگاهی از خط نستعلیق استفاده شده و ابیاتی از رباعیات خیام به تصویر درآمده است.

در نمای بیرونی یادمان، بیست رباعی با خط شکستۀ نستعلیق و به صورت درهم، توسط استاد مرتضی عبدالرسولی نگاشته شده و میان آنها با کاشی‌هایی با نقوش انتزاعی پر شده است. در این بنا برای اولین بار از خط شکسته در کتیبه‌ها استفاده شد که خود با روحیۀ مدرن بودن فناوری ساخت بنا همخوانی دارد. در سطوح داخلی نیز نقوش گل و برگ و پیچک به چشم می‌خورد که سیحون انتخاب آنها را نیز متناسب با روحیۀ شاعری خیام معرفی کرده است. 

رنگ فیروزه‌ای که یکی از رنگ‌های اصلی در تزئینات معماری ایرانی است، به عنوان رنگ زمینۀ کاشی‌ها انخاب شده است و به عنوان رنگ غالب در بنا دیده می‌شود. انتخاب این رنگ با توجه به هدف معمار در الهام گرفتن از معماری ایرانی، انتخابی شایسته است. همچنین قرار گرفتن کاشی‌ها در میان سطوح پر و خالی  که هندسۀ حجم بنا پدید آورده، به حضور رنگ فیروزه‌ای در کل بنا توازن بخشیده است. 

باغ گنبد سبز / قم

شهر قم در کنار جایگاه مقدس خود در میان مردم ایران، پیشینه‌ی تاریخی درخشانی نیز دارد. بسیاری از آثار تاریخی و معماری این شهر به دلیل ناشناخته ماندن در حال فراموشی است. آثاری که هرکدام به تنهایی می‌توانند باعث شهرت و رونق شهر شوند.
"باغ گنبد سبز" یکی از این مجموعه‌های زیبا و تاریخی در قسمت شرقی شهر قم است که گنبدهای موجود در آن، به گنبدهای دروازه کاشان معروف هستند. جدای از سابقه‌ی تاریخی و افرادی که احتمالاً در این بناها دفن شده‌اند، زیبایی تزیینات و معماری آن بیننده را مجذوب خود می‌کند.
این بنا بر اساس کتیبه‌های موجود در آن مقبره‌ی خاندان صفی، فرمانروایان مستقل قم در قرن هشتم هجری بوده است. هر سه گنبد جنوبی، میانی و شمالی به‌ صورت دوپوسته گسسته رُک ساخته شده‌اند. پوسته‌ی خارجی به‌ صورت منشور شانزده ترکی و پوسته داخلی به صورت عرقچین می‌باشد که بر روی بدنه‌ی استوانه‌ای شکل دوازده‌ وجهی بنا قرار دارد. البته پوسته‌ی خارجی گنبد جنوبی در طی زمان تخریب گشته و پوسته‌ی داخلی آن در دوران معاصر تعمیر و بازسازی شده است. به احتمال بسیار زیاد فرم و شکل این گنبد با توجه به اشتراکات فراوان با دو بنای شمالی و میانی به همان شکل دوپوسته رک می‌باشد.
یکی از دلایل دوپوسته ساختن گنبدها، توجه به مقیاس ساختمان و مقیاس شهر است. گنبدها میزان اهمیت بنا را نشان می‌دهند و همین‌طور باید تا حد امکان از نقاط مختلف شهر دیده شوند؛ لذا سعی می‌شود که گنبد فوقانی را بلند و مرتفع احداث کنند و پوسته‌ی زیرین گنبد را، برای هم‌گون کردن با فضای داخلی در ارتفاع کمتری اجرا می‌‌کنند.
این ابنیه همچنین یکی از آثار فاخر گچ‌بری ایران محسوب می‌شوند که از گنبد سلطانیه تأثیر گرفته‌‌اند. کتیبه‌های این سه بنا به خط ثلث یا کوفی با گچ‌بری برجسته سفیدرنگ و زمینه‌ی لاجوردی با نقوش اسلیمی میان دو حاشیه، نقش و نگار شده و آیات قرآن و اسامی جلاله معصومین (ع) درون آن با طرحی از گل‌وبوته مزین شده است. دیگر تزیینات بنا شامل طرح‌ شمسه عظیمی در مرکز بنا با گره بندی‌های متعدد، طاق‌نماها و درگاه‌هایی است که به صورت قرینه مقرنس گشته و شیوه‌های متنوع گچ‌بری چندرنگ را به نمایش گذاشته است.

دندان پزشکی پرتو / استودیو طراحی دزار

فضاهای درمانی در کشور ما غالبا به دلیل فضاهای شلوغ و ناآرام خود منشا بروز اضطراب‌ در مراجعه‌کنندگان هستند. فضاهای استراحت ناکافی، نور اندک، عدم رعایت پارامترهای آسایشی، طراحی‌های ناهمگون داخلی در کنار مسائل فرهنگی و رفتاری در فضاهای درمانی باعث می‌شوند مراجعه‌کنندگان در بدو ورود و در طول مدت انتظار فاقد پیش‌نیازهای روانی کافی باشند. استودیوی طراحی دزار با طراحی یک کلینیک دندانپزشکی موفق به خلق فضایی شده که ضمن پاسخگویی به اقتضائات فضایی پزشکی، می‌تواند کاربران را به رضایت بیش‌تری برساند. 

آپارتمان مسکونی اطلسی / دفتر طراحی و ساخت آدمون

طراحی خانه برای اعضای یک خانواده که اکنون اعضای آن در شرف استقلال و تشکیل کانون‌های زیستی مستقل هستند. چالش اصلی این پروژه طراحی واحدهای سکونتی به گونه‌ای است که ساکنان ضمن هم‌زیستی خانوادگی بتوانند فاصله و عملکرد مستقل نسبت به یک‌دیگر را تجربه کنند. مجموعه‌ی کلی ساختمان قابلیت پاسخگویی به عملکردهای افراد مختلف خانواده را دارا است. واحدهای سکونتی فرزندان در طبقات مختلف گسترده شده‌اند و به این ترتیب مساحت مورد نیاز هر واحد تامین می‌شود. فضاهای خدماتی خانوادگی مشتمل بر سالن‌های ورزشی و استخر و... در زیرزمین واقع شده‌اند و در طبقه بالاتر پارکینگ مجموعه جاسازی شده است. طبقه مربوط به والدین در کل طبقه‌ی فوقانی (همکف) طراحی شده است. یک فضای خالی عمودی مرکزی مجموعه را به دو بخش تقسیم می‌کند و نورگیری فضاهای داخلی را راحت‌تر می‌کند. واحدهای سکونتی فرزندان هر یک در دوسوی این فضای خالی شکل گرفته‌اند و یکی در دوطبقه و دیگری در سه طبقه طراحی شده‌. توجه به نفوذ نور طبیعی در نقاط مختلف این بنا، ارتباط بصری عمودی در کل بنا و درون واحدها و نیز تعبیه‌ی عرصه‌های رشد و پرورش گیاهان از جلوه‌های چشم‌گیر آن است. مصالح به‌ کار رفته در نمای این ساختمان سنگ و آجر است که با هارمونی رنگی در این طیف می‌توانند گرمای سکونت در کالبد بنا را معرفی کنند. ترکیبات حجمی متنوع، استفاده از نورگیر مرکزی به‌عنوان فیلتر ورودی، بازنمایی نقش پراهمیت خطوط در جهت دهی به فضا از دیگر نکات طراحی این بنا هستند.

ارسی خانه/ سینا و نیما کیوانی

همانطور که از عنوان این طرح پیداست، جلوه ای مدرن از هنر اصیل ایرانی است که با احیای پنجره های ارسی و با نمایی متفاوت در میان ساختمان های اطراف خودنمایی می کند. طراح این بنا با الهام از اصول معماری گذشته به خصوص خانه های کاشان، سعی در القای حس مکان معماری ایرانی با رویکردی مدرن داشته است و در همین جهت به کارگیری پنجره های ارسی با فرمی مدرن در جداره نما، به عنوان نقطه عطفی برای القای این حس تلقی می شود.

توجه به اصل دعوت کنندگی در طراحی ورودی بنا با استفاده از عناصری همچون آب و گیاه، القای حس آرامش در فضا با کمک گرفتن از طراحی داخلی مبتنی بر به کارگیری رنگها و المان های خاص نظیر پرنده و در نهایت طراحی تراسهایی با قاب بندی اختصاصی برای هر واحد به منظور دید به مناظری متفاوت، از جمله نکاتی است که در طراحی بنا مدنظر قرار گرفته است. آنچه که این طرح را از نمونه های مشابه اش متمایز کرده توجه صرف به این نکات نیست، بلکه تلاشی است موثر در جهت برقراری پیوندی نوآورانه و البته کاربردی میان فضا، رفتار و نشان های امروزی و سنتی آن؛ تا شاید موجبات علاقه مندی و آشتی دوباره مردم با فرهنگ و معماری غنی ایرانی را بیش از پیش فراهم نماید.

نمایشگاه تهران در قاب کاشی

دوره قاجار یکی از دوره های مهم و تأثیرگذار در تاریخ ایران محسوب می شود که به دلیل زیاد شدن مراودات فرهنگی/سیاسی با غرب، تحولات عظیم و شاید نه چندان خوشایندی در معماری ایران رخ داد. هنر کاشی کاری و تزیینات بنا هم به نوعی دستخوش الگوپذیری و تقلید از غرب شد. از کاشی به عنوان عنصری تزیینی (نقش‌های منعکس شده روی آن در این  دوره)، می توان به عنوان سندی برای اثبات این ادعا استفاده کرد. در کاشی کاری این دوره با الهام از کارت پستال ها و تمبرها و موضوعات نوظهوری همچون؛ مناظر طبیعی و پرندگان، انسان با لباس اروپایی، تاج، گل لندنی و ..._که همگی سوغات فرنگ بودند_شاهد طرح ها و تزییناتی متفاوت هستیم. این تأثیرپذیری با ورود رنگ های جدیدی همچون قرمز و ارغوانی در این هنر، به اوج خود رسید.

در همین راستا دو تن از هنرمندان کشور به نام های همایون عبدالرحیمی و فاطمه مجدنیا، حاصل ۵ سال فعالیت تحقیقاتی خود بر روی هنر کاشی کاری دوره قاجار را در قالب حدود ۲۰۰ قطعه عکس به نمایش گذاشتند. در این نمایشگاه که در خانه هنرمندان تهران و از ۱۸ تا ۲۴ آبان ماه سال جاری برگزار شد، عکس هایی از قطعات کاشی های به جامانده از بناهای این دوره به نمایش درآمدند که بیانگر نقوش، مضامین و سیر تحول هنر کاشی کاری در این دوره است. چیدمان عکس ها و نورپردازی محل برگزاری نمایشگاه از نقاط قوت و شاید وجه تمایز آن باشد. به گونه ای که  می توان نحوه قرارگیری و ابعاد عکس ها را تعمدی هنرمندانه برای تداعی هرچه بیشتر دیواری با کاشی کاری های رنگی و سنتی به شمار آورد.