تهران؛ برزخ خودروها، جهنم عابران

هرچقدر اتوبان بسازید، ترافیک خواهید داشت. مدت‌هاست که بشر برای کاهش ترافیک شهری اقدام به ساخت اتوبان‌های گسترده و معابر شهری بزرگ نمی‌کند. افزایش تعداد اتوبان‌ها و معابر شهری باعث ترغیب شهروندان به استفاده از وسایل نقلیه‌ی شخصی می‌شود و به تبع آن ترافیک به طور فزاینده‌ای رشد خواهد داشت. این تسلسل تا زمانی ادامه دارد که تمایل به ساخت اتوبان‌های بیشتر و عریض‌تر از جانب مدیران شهری وجود داشته باشد. در تمامی شهرهای بزرگ دنیا این پدیده مورد توجه قرار می‌گیرد. تجربه نشان داده است که می‌توان یک معبر بزرگراهی را با یک بلوار کوچک‌تر جایگزین کرد به نحوی‌ که حتی تراکم ترافیک آن محور کاهش پیدا کند.(منبع) برخی شهرهای بزرگ نیز اقدام به تخریب یا تغییر وضعیت اتوبان‌های شهری خودشان گرفته‌اند و تلاش می‌کنند تا در چشم‌اندازهای آتی خود شهری با حداقل وسایل نقلیه و حداکثر حضور عابر و دوچرخه را تصور کنند.(منبع) مدیریت سفرهای شهری، طراحی معابر دوچرخه، بهبود وضعیت حمل و نقل عمومی و ایجاد امکان حضور پیادگان در شهر از نکاتی است که به این مهم کمک می‌کنند.

حیات الهیه / دفتر طراحی بوژگان

در کشور ما پروسه‌ی ساخت، خیلی وقت‌ها اشتباه یا ناقص طی می‌شود و معمولا سرمایه‌گذاران پروژه‌های ساخت‌مانی، درک درستی از ملزومات فازبندی و حرفه‌ای ساخت‌مان ندارند. پروژه‌ی حیات الهیه هم شاید به همین دلایل بوده که پس از بالا رفتن اسکلت ساخت‌مان و مشخص شدن محدوده‌های حجمی بنا، تازه به دفتر بوژگان برای طراحی رسیده است ! با این همه، حامد بدری احمدی که طراحی را بر عهده داشته، خوب از عهده‌ی چالش‌های پیش رو برآمده و شرایط به ظاهر نامناسب پروژه را تا حدودی به فرصت‌هایی جدید، تبدیل کرده است. 

ساختار هرمی بنا، که احتمالا به دلیل قانون معروف پله‌کانی شهرداری ایجاد شده است، از مهم‌ترین مواردی بود که باید در طرح معماری، تصمیم مناسبی برای آن گرفته می‌شد. طراح تصمیم می‌گیرد که این تراس‌های بالقوه را با عقب بردن دیواره‌های هر واحد، بالفعل کرده و به قول خودش «آپارت‌مان‌» را به «خانه» نزدیک کند. تصمیم جالب دیگر او بالاتر آوردنِ حیاط است. هم‌تراز بودن ورودی اتوموبیل‌ها با حیاط و لابی ورودی در عمل، فضایی به عنوان حیاط برای مجموعه باقی نگذاشته بود و با تصمیم طراح، سطح حیاط بالاتر آمده و سقفی برای پارکینگ و ورودی اتوموبیل در نظر گرفته می‌شود. این ایده‌ای‌ست که به خصوص در آپارت‌مان‌‌سازی‌ این روزهای شهر تهران، که سهم زیادی را به اتوموبیل اختصاص می‌دهد، می‌تواند کیفیت از دست‌رفته‌ی حیاط را در زندگی ما، به ما بازگرداند.

شهر بدون خاطره

ساکنین شهر برمی‌خیزند و روز آغاز می‌شود. شهر در التهاب روزانه‌ی خود، انسان‌ها را که امروزه عابرتر از هر زمانی هستند درخود جای داده است. عابرانی با نیازهای متعدد، گاه مشترک و گاه متفاوت. سلسله مراتب فضاهای عملکردی در شهر درست مانند یک خانه عمل می‌کند. همانگونه که یک خانه باید برای استراحت، خواب، نشستن، پذیرش مهمان، تلویزیون دیدن، مطالعه، ارتباط با بیرون، آرامش، پخت و پز، برسنج‌های آسایشی¹، فعالیت‌های شخصی انسان‌ها و... راه‌حل داشته باشد، شهر نیز باید بتواند نیازهای بسیاری را برطرف کند. نیازهایی مانند سکونت، بازی کودکان، گردش شهروندان، خرید، بهره‌مندی از طبیعت، عبور و مرور کم خطر، سهولت دسترسی‌ها، نوازش چشم و گوش، گردهمایی‌های خرد و کلان و... . در شهر تهران مدتهاست که تمرکز اصلی متولیان محترم شهری بر تامین زیرساخت‌های یک شهر مدرن و روزآمد (به درست یا به غلط) استوار شده و بخش عمده‌ی نیازهای دیگر شهروندان را تحت تاثیر خودش قرار داده است. نظیر نیازهای انسانی و طبیعی شهروندان (در معنای حقیقی کلمه) که در ابعاد گسترده‌ای مغفول مانده‌اند و اگر نخواهیم اغراق کنیم می‌توان گفت به مرحله‌ی نگران کننده‌ای رسیده است. از بارزترین نیازهای بی‌پاسخ در شهر، نیاز انسان‌ها به تجمع، تعامل و دیدار است. تهران امروزی برخلاف ظاهر شهروند‌پذیر و سخاوتمندانه‌ی خود، عموما نمی‌تواند فضاهای مناسبی برای گرد آمدن انسان‌ها را فراهم کند و شهروندانی که توان مداخله در اصول صلب طراحی شهرشان² را ندارند، با ایجاد فضاهای دیگر خودخواسته به این نیاز پاسخ می‌دهند. پرکاربردترین این فضاهای خودخواسته: کافه.

 

عمارت بخردی اصفهان/ مرتضی بخردی

 خانه تاریخی بخردی یکی از بناهای به جامانده از عصر صفوی با قدمتی ۴۰۰ ساله می باشد که در یکی از محله های بسیار قدیمی اصفهان واقع شده است.این بنا که متعلق به یکی از منجمان عهد صفوی بوده، در طول تاریخ دچار تغییر و تحولات بسیاری شده و  سرانجام در سال ۱۳۷۹ عملیات مرمت و بازسازی آن به دست مهندس بخردی ( کارشناس بازسازی و آخرین مالک آن ) و به منظور تبدیل آن به یک اقامتگاه و هتل با تمامی امکانات رفاهی، انجام پذیرفت.این خانه از حیث معماری از نوع خانه های ایوان دار متعلق به اوایل دوره صفوی است که دارای ایوان در قسمت میانی، تالار اصلی در جبهه شمالی ایوان و اتاق ها در طرفین شرقی و غربی می باشد که نمونه های بسیاری از این شیوه ساخت، در خانه های قدیمی اصفهان به چشم می خورد.تزئینات این بنا دارای اصالت، خلوص و سادگی سبک معماری اوایل دوره صفوی است و پنجره‌هایی با شیشه‌های رنگارنگ که از دوره‌های صفوی و قاجار باقی مانده، با مبلمانی از جنس چوب چنار جلوه‌ای دوچندان به این خانه بخشیده است. روند اجرایی مرمت این اثر تاریخی به صورت کاملا کارشناسی و با حفظ اصالت معماری بنا انجام شده، به گونه ای که حتی در تزئینات آن دخل و تصرفی صورت نگرفته و جنس تمامی درها هم از چوب چنار اصل می باشد. این بازسازی اصولی و هنرمندانه باعث شده تا عمارتی سنتی و نارکارآمد به فضایی دلنشین، چشم نواز و قابل استفاده  برای مسافران، تبدیل شود.

طراحی انسان مدار یا مبتنی بر بوم؟!

آب ماده‌ای است حیاتی برای انسان که در تمام اعصار دغدغه آن را داشته است. امروزه نیز انسان در بخش‌های مختلف دنیا از آن بهره‌ها می‌گیرد تا زندگی کند. فیلیپ جانسون، معمارِ آمریکایی قرن بیستمی است که توجه ویژه‌ای به آب دارد، و نوع نگاهش را به آن این‌گونه خلاصه می کند:
"آب تمام انواع حالت‌های جالب را به خود می گیرد؛ می‌پرد، آرام است، مه ایجاد می‌کند، پوشش می شود، پایین و بالا می‌رود و با پرت شدنش به پایین صدا ایجاد می‌کند." گویی آب را در قالب و شمایل انسان روایت می‌کند. او با چنین درکی از آب به خلق اثری اقدام می کند که انسان مدرن از آن با عنوان شاهکار عصر حاضر یاد می‌کند. انسانی که آن چنان درگیر خود است که عناصر طبیعی را هم آن‌چنان می‌پسندد که با مختصات خودش سنجیده شود و درخدمت او باشد...این می‌شود که وقتی به اثر این معمار به اصطلاح بزرگ دقت می کنید به اسارت کشیدن و دربند‌شدن طبیعت را با تمام وجود حس می‌کنی. فرم های هندسی بی‌روح، گوشه‌های تیز و خشک که با قرارگیری در لا‌به‌لای هم، ایجاد منظر زیبای شهری را دنبال می‌کنند... روح و حیاتی در کالبد اثر حس نمی‌شود؛ این ویژگی فضا در تقابل با ماهیت وجودی آب بوده که اساس حیات است!
مقابل این نوع نگاه به طبیعت را می‌توان در اثری در آن سوی مرزهای آمریکا، یعنی شوشتر، دنبال کرد...سازه‌های آبی شوشتر دارای قدمتی بیش‌ از ۴‌هزار‌سال می‌باشد، که از آن با عنوان بزرگ‌ترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب‌صنعتی یاد می‌کنند(سفرنامه ژان دیولافا، باستان‌شناس فرانسوی). مؤثر این اثر، بهره‌مندی‌اش را از آب که جلوه‌ای است از طبیعت، به شکل ارگانیک دنبال می‌کند. او آهسته، پیوسته و با تأسی و الهام از رفتارهای موجود در طبیعت، فرم و ظرفی می‌سازد برای تامین نیازهایش. در سازه‌های آبی شوشتر، با استفاده از تعریف فرم‌هایی متنوع و هنرمندانه ضمن تأمین نیازهای حیاتی انسان به آب، منظری چشم‌نواز و دل‌انگیز را نیز سبب شده که ضمن ایجاد تفرجگاه، پیوند عمیق میان انسان و طبیعت را نشان‌گر است.
این همه گفته شد تا دریابیم که معماری آمده تا جلوه‌ای باشد از فرهنگ یک سرزمین، راوی باشد از هستی‌شناسی، بندگی انسان‌ها برای آنی که باید باشد!

پاویون لوله‌ای / دانش‌گاه خیام مشهد

دانش‌گاه‌های ما بیش از هر چیز این روزها به کارگاه نیاز دارند، جایی که ذهن دانش‌جویان در موقعیت‌های عینی به کار بیفتد و به طور خاص در رشته‌هایی مثل معماری دست‌شان مصالح گوناگون را لمس کند. دانش‌گاه خیام مشهد در اقدامی به جا کارگاهی را برگزار کرد که در پایان آن یک پاویون مقوایی در مقیاسی کوچک ساخته شد. دانش‌جویان معماری در این تمرین به دنبال به‌یافت مصالح دورریز یک چاپ‌خانه یعنی لوله‌های بلند مقوایی بودند، شیئی که به دلیل ماهیت مدولار، ابعاد مناسب و امکان باربری‌اش در پروژه‌های زیادی در سراسر دنیا به کار گرفته می‌شود. 

فرم این پاویون مانند تکه کاغذی است که خمی سه بعدی دارد و در یک رفت و برگشت، خود را به یک فضای نیمه بسته‌ی معماری تبدیل کرده است. با وجود این‌که طراحان جوان پاویون برای طرح پارامتریک خود فلسفه‌پردازی‌‌های فرمی کرده‌اند، اما می‌توان گفت که نفس اجرای یک ماکت پاویونی در این مقیاس و مواجه شدن با چالش‌های ساخت دیجیتال به خودی خود موضوع مهمی بوده و توصیفات انتزاعی از آن بیهوده به نظر می‌رسد. 

ویلای کوهپایه / دفتر معماری لاین

اغلب در پروژه‌های معماری که در بستر طبیعتی بکر یا نسبتاً بکر طراحی می‌شوند، هم خوانی و مرافقت با طبیعت اطراف از اولویت‌های طراحی است. تناسبات فرم، رنگ، مصالح، شفافیت سطوح، گذر نور و مواردی این چنین، ابزار دست معمار در این مسیر هستند. ساختمان ویلای کوهپایه به طراحی استودیو معماری لاین، پروژه‌ای است که در منطقه لواسان طراحی شده و به‌جای مقابله با طبیعت پیرامون، قصد دارد بینندگان را در پس‌زمینه‌ی اطراف همراهی کند.